Sunday 22 January 2012

Kua Ka Hia?!!




PIANGKHE-HAK ka hi hiam piangkhe-baih? Ka thei zoukei. Hon suangtu ‘ZO/ZHOU’ ahi chih thubul sutte’n a hon hilh uh. Ahihke'h, kon chi di, ‘ZO/ZHOU’ pianma in ana piang hile'ng bang nam ah ka na piang dia- a khangtou mahmah English-te lak a English mi bang a ana piang ding ka hi hiam ahihke'h a namniam Africa Negro-te lak a khat bang in?? Nam ana pil masate suangtu ka hi diam ahihke'h nam mawlzawte; mi' ukkhum leh bawl gentheih a omte suangtu pa in? Ahihke'h, tu a piang nailou bang hile'ng bang nam, bang beh leh bang phung a hong piang ding ka dia aw, chihkhong ngaihtuahna haihuaipi ahi kha ding. Himahleh ngaihtuah kha i hihchiang in, 'Hai e!' n'on chihleh, 'bang e, ka pilna, tuan in?!!'




Siamtupa’n ahun a chihgeih in Zomi in ka hong piang a, himahleh Zomi ka hihlam ka kithei kei. Ka kiphawklouh hang in Zomi ka hilou tuankei a, Zomi ka hih ka kiphawk hang in, Zogam a teng kichi mahle'ng khovel in a hon chihpih tuankei. Ka inmun ah ka teeng a, bangzahta in ZOGAM chih taak mahle'ng khovel in ka tenna mun 'Zogam' a hon chihpih tuankei a, Churachandpur, Manipur, India in a hon theihpihzaw.


Pawl-VII ka simlai in ZOMI chih a hong ging a, amik-amak manlou hinapi in midang, ka lawm-le-vualte bang in min banah ZOMI chih ka hon behlap tei a, Note-bu leh Lehkha-bu teng ah ZOMI chih ka hon gelh nasa khop mai!! Bangzahta in Zomi kichi mahle'ng khovel in Zomi ka hihlam a hon phawk tuankei a, Mizo/Kuki ahihk’eh Mongoloid tanlel in a hon theizaw. Khovel kiang ah kitom phangphang a singkhuah-suangtum man a Zomi ka hihdan phuang ding ka diam? Ahihke'h khovel in a theihsiam ding zawng a neemtak a office khong a seemte kimuhpih a apaizia zongkhia a (Manipur context ah, Cha thaknabah pia a… Haha!) ka min Zomi a kheksak ding?? Huchi le hituanlou a ka insung nna seem kawm a kei buutbuut a phuur chang a Zomi kichi ding? Hiaizaw pawlpi’n ahih dingdan thei mahmah ding un ka gingta a, ka ngaihtuah nawndah ding!!


 Ka unau ngoihngoihte - Kuki/Mizo/Chin kichi ua, huaimah khovel in theihpih hi. Huaimin mahzang in mahni khe a ding in State kineih ua (Mizo/Chin kichite), ahi hiam ah, mahni min zang a dinmun neihsawn a kal a suanlai un (Kuki kichite) ke'n kum 17 sung bang (leh kei ngaihdan mah a ngaihtuan Myanmar ah kum 63 bang kichita) Zomi ka kichih nilouh hang in bang dia khovel in hon kitheih mohbawl lai ahi ding? Ka na kichih hak luatziak hiam aw? Ahihke'h khovel in ka min a  ahon sap utlouh sese ziak? Kei mahmah inleng a hun a khovel mai a ka min ZOMI ahi ka na chihlouh ziak hizaw hia leh? Khovel in bangziak a Zomi a hon theithei mahmah lou ahi ding? Kei leng Kuki/Mizo kichisuk maile'ng ka manluatna ding bang a om tuan a le?!! Chihte ngaihtuah sek mahleng ka pu ZO’ suan ka hihman in ZOMI mah kichi tadih ning, bangteng hileh…


 Kou unau a ana mavangpen MIZO’ inn va beel a amah bang a Mizo kichi mai ding ka dia awleh?? Ka mel-le-puam ulah kibang a, ka pu min lah mang tuanlou ding hi a, Aman lah ‘ZO HNATHLAK’ chi a ngainatak a hon samsam thou hi a… Alah, va beel taktak bang hile'ng aman Inn-mun fencing hoihtak neikhin hi a, a insung gilpen ah ankhing-tuibuk zong in maingaltak in ka ta ngam diam? A’inn hon pehbeh in a inning a hon tengsak in a’ma neek bangbang ahon pe diam, A'ike'h a’mehkhing, mehval peuh hon pe maimah diam??


Ka sanggampa khatpen bang in ‘KUKI’ ka va kichih dek hialchiang inlah ka pu’ min ZO pokha mahmah lou ahihna ah hithei ka sakei zel a. Kei Kuki kichih ka utlouh banggeih in amah le amin ZOMI kichih ding a utkei zel a, buaihuai na e aw!!.. Pa aw, nang mahmah hong hahpan mai ve!! Lou makhat vatkhawm theile ung zaw lian le nei zouzaw ding hi ung a. Lah ka pu’ min mangzen a Kuki ka kichih ding 'HI' ka saktheihlouh bang in ka sanggam pa’n leng a puanza-silh(mi piak maimai) suahkhe utlou zel a!!.. Huchi ahihleh keimah kiniamkhiak in na’ louma i vaatkhawm dia na tempawng i zangkhawm mai ding chi a Kuki’ tempawng koppih a apuanbuuk a va lum a apuanza va silhpih mai ding ka hi dia aw?!! Huchidan in hih tale'ng ka sanggampa Kuki in a puanza a hon zawn nuam taktak diam??


Hon zawnnuam bang hitaleh, “Tuni apan i insung vaai tengteng ke'n ka sai ding a, ka min na min bang in na pom ding a, na lungkhamlouh ding ahi”, chi kawmkawm in a puanmong kia a hon silhsak KHA diam? Among kia hon silhsak bang hitaleh ka lum zou taktak diam??


Ka sanggamte’n hoihsa mahmah in lungkimtak in MIZO, KUKI a kichita ua. Keileng keikhom in ZOMI ka kichi a, tu-le-tu in zaw ka nek ding ka mu samthou a. Himahleh tuabang in Kuki leh Zomi in ka louma uah nekding a piang tawntung diam?? Khatvei ni chiang in selung tuak in louma khat nei in vabang ka leengkhawm theinawn ding uam aw? Hanlung chiam in Sian’ huaina toh masuan zel ning . Mateh!!


N.B. Theih kimlouh/ gelhkhelh omleh kingaisiam ni in kikum ni uh maw.


© Lian Suantak @ 26/3/2011.



[Identity zong in mahni zaat adia phatuam ding zong in i theih khamkham un i zapchiat uhi. Himahleh i taanna buannawi apan kitungkhe zou zawsaam (Kuki/Zomi/Hmar) omlou  in banghiam khovaak hong tungding deih a, zaatchih i kalsuannate chiat uah kinangtuah nilouh in i om ua, aisa bang in ei-le-ei kikaai niamkhop a i om nilouh un... chikchi'a hon khosuaksak ding hiam chih theihhaksa mahmah a suak hi. Suangtu khat hinapi i kibatlouhna uh thuuk lawta hiam maw, lung kilual bang in a chaang in latsawm mahle a sunggil lam ah tuibang i kigawm mohzeen uhi.

Ka unau adia phatuamzek ding hina ve'n chihsang in ''ke'n ka tan/hamphatpih kei dingleh aman le tang/hamphatpih tuandah hen" chih mentality nei i bang ua, huai in i vek ua hon kaainiam dialdail ding hita zen maw!! A mazang dia kilangte kithuap thrap-in huai 'zung (ray)' zuui in khovak lam manoh in chikchiang in machiang i suan theita ding uam aw? ~Enlarged @04/6/2013]

No comments:

Post a Comment