Sunday 22 January 2012

Dawnbang Tuak Nawnni



1956 in anu-apa’ dia tapa upapen hi di’n a hong piang a. Duat leh hawmthoh a om in a hinkhua hon zangtou hi. Apu-apa mah suun in lehkhasim sang in loukhoh-gamvaak khong lunglutzaw in, gamsa leng bangzah hiam man hi. Tuaziak in lehkha zilna lam ah sau ana sin khakei hi. Lehkha siam a gentham hi hetkei mahleh a pianken in lungsim haat leh thil theithei khatzaw hi saam hi.


Kum 20 a phakma in nungak a ngaih mahmah toh a kiteeng ua; nupa ki-it leh kihawmthoh in nuamsatak in hinkhua hon zangtou uhi. Khamilua a gen ding hi samkei mahleh biakna limsaklou tuanlou hi. A’ zi in biakna lam ah makaihzel a, lam tampi ah ama' adi'n a zi a goumanphapen ahi. Huai ziakmah in a zi adi'n - lametna a bei hun tanpha inleng ginomna toh kal a suanzel hi.


A kipahna uh behlaptu di’n Nov. 1978 in a’ kaal uah ka hong piang a, inkuan nuamsa leh bubit ka hong hita uhi. Amau nupa a ki-it bangmah un KEI, a ta uh, a hon it zawlai ua, Pathian’ mai ah Pastor tungtawn in hon laan ua, inkuan-biakna leng neitou theizel uhi.
  

Ki-ittak a khosa khawmlai - kha 8 vel ka phaak, Aug. 5, 1979 (Pathianni) nitaklam in ka nu’n Typhoid-Khosikpi (hi dia gintak) neikha in a hon sihsan hi. Keizaw khothei hi naikei mahle’ng ka pa bangzahta in a lungkham dia! Tangval-nou a zi nei ahih gentaklouh, kum 23 ahih a zi suun mi khat hinkhua bangchi’n a paizom zel dia?? 'Kum 23 na hih in na zi/ pasal suun hi lechin nang kia in na khosa giugeu ngap diam,' chi’n ka kidong sek hi.
  

A hinkhua a akithuahpih - a itpen, a haksat hun a tha petu, a kipahnapen in a lam-etlouh lamtak a asihsan guihziak in lungkham-tongkhong kisa; kihehnepna di’n ngawlzou ngei nawnlou dingtan in ‘zu’ a hon khoihkha hi. A’ zi toh nuamsatak a ahun zatkhawmna insung ngei amah adi’n khasiatna-lunglenna mun suakta ahihman in kholak-konglai ah hun a hon zang tamzawta hi. 'Tuabang a om, Pa, na lungnop zawkna ahihleh ka hon phal!!'
  

A siamlam ahih ziakmah in mi kithuahkhawmnate ah mehhuan ding bang in zot in omsek a, ‘Meh huan siampa’ chia theih in leng om hi. Ka pa'n a hon vuaklam ka theikei a, leng hon thuhilh ngiatngiat kholkei hi. A zu-nek ziakmah a hon thuhilh ngam ngeilou/ kisit houh hi di’n leng ka gingta hi. 
  

Kum hong bei toutou in a-deihsak thei liaiteng in zi-nawn nei dingbang in kunsek mahle uh, deuleu lou hi. Amah hilh masalou in ka nu-nawn ding bang ana zongzong pawl om uhi. Nu-nawn ding heel a kuan hihlam kitheiloupi bang in zi zong a kuante bang ka va zuikha sek hi. Ka hohnate’ inn uah ann bang ka va nekkhak chang om hi. A deihsaktute’n kun zoulou ahihman un kei penpen bang zi-nawn a neih utna ding in hon chialpisak sek uhi.
Zuapa & Tunnu
  

A tawp in ka pa’n hichin hon chikhong hi… 

"Na nu toh ka dam khawmlai un na nu’n, 'Si bang hileng zi dang na nei diam?' 
 'Neilou ding. Huchi’hleh, kei si bang hile’ng nang, pasal dang na nei diam?”'
 'Neilou ding.' chi’n ka na kichiam uh."

Aban genzom zel in,

"Na nu’n, 'banghiam chia k’on sihsan masak khak zenzen lehleng i ta pawl-X a zohtan zidang na neihlouh ding', hon chi hi. 'Tua ziak le hi’nteh nungak dang a ka lunglen dek patchiang in a zaan in ka mang in na nu ka musek a, huaiziak a zi-nawn nei ngamlou ka hi."
  

Huchi’n kum 20 phialnung, 1998 in pawl-X ka hon zou hi. Zi-nawn neih ding leng lunglut nawn tuanlou in a zudawn ziakmah leng ahi dia, zawngkhal simta hi. Alawm-avualte ‘tu’ neikhong a muhchiang in ‘tu’ muh utna khatbel nei hi d’in ka gingta hi. Heem in zasek mahleng zi neithei dia piching nailou hi in ka kithei hi.
  

Zunkhum leh sinna khong a hon nei a, a zawnkhal simtaak toh pawtkhe tuanlou in inn ah a omsek hi. A lawm hong pawtsekte kiang bang ah zi nei dia a hon deihdan gen khasek ahi ngei dia, a hon hilh sawnzel uhi. Ke'n leng lunggel khat neih ngaita e, chi’n ka hong khodak a ka ngaihzawng (mundang a om) kia’h kiten ding thu k'on genpih panta hi.
  

Ka itnu ka pa mai a ka pulak ding kaal ka ngaklah mahmah lai, Nov. 13, 2005 (SSC CGL ka exam masak na ding leeng hi) zingkal in ka pa’n a tangtawn mun ding hon zotsan maimah hi!! Ka pa ka it mahmah. Poi ka salua, chihkaan gentheih ka nei kei. Gensiam le a poimoh tuan in ka theikei. Huchi'n nu neilou kia hilou in pa bei leeng ka hong hita. A damlai a ahi bangbang a ka muh ngeilouh a it-huaina, a manphatnate ka theikhe deuhdeuh hi. Nu toh dambang hi laileng a naknop dingdan, chihte hon ngaihtuahsak thakthak hi.
  

Hon ngaihtuah lawlai zaw ahi ngei dia zi nei a, ta ka hon neihnung sawtlou in ka lawinu’n mang a hon nei a…
    
"Ka mang in i lukhung uah i pa a hong ding a, 'koita i nau uh ka hon en,' chi',n naungek tuamna puan hawk-in a hong en a, 'I nau uh hoihna e maw.' Ken le’ng, 'Tu ve, Pa..,' ka chihleh 'I, ka na pai phot di..', chi'n hon paisan."
  

Zi-nawn nei tuanlou a ahon ompihdante ka ngaihtuah kiikchiang in a hon khualdante ka phawksuah thakthak hi. Mi gin-om mahmah leh mi lungleeng theipi hi ding ahihdan ka ngaihtuah khia hi. “Nu ei, Pa ei, k’on ngai e! Lungzuan luankhi nul om nawnlouhna, Thianmang siang ah dawnbang tuak nawnni”


Zuapa: S. Pumkhanthang (1956- 13/11/2005)
Tunnu: Ngaizaniang (1956- 05/8/1979)

Pi&Pu, Thai&Tapa toh zuapa lumsuang ah

Pi Ngemkhanpam & Pu S.Vungsum



Pastor Paununsang, haan honna program a zatlai

Pupu & Khokhawl toh





   ©Lian Suantak @28/10/11.


[It paisa Tun leh Zua aw... thangvan Thianmang' siang, nopna tullouhna ah si-al bang taang in ana tutkhawlta un aw... Na nuachiang uah na tun & zua, leh vontawite'n na sulnung uh lambang hon zui ding hi ung, tomkal tangbang damlai ni lenkil a kiatchiang in. Tua mateng Toupa' laukha nunnem in tangbang damlaite hambang hon huaizel hen aw. Na tun leh zua, leh tomkal tangbang ka damsung a ka luankhi hon nuulsak ding 'na tanu' leh tute mel na muthei na umaw, tun leh zua?... 

~Enlarged @05/6/2013]

Zan Nih Darjeeling Ah




SIR S.K. ka Hindi Teacher ua a panlai; pawl VII-VIII vel ka hihlai a Hindi Subject a Darjeeling a nopdan ka zillai uh ka phawksuah hi. Puja Holiday hun lemchang a la in 2nd Oct. 2011 in Siliguri a ka invengte zui in Darjeeling ka va pha hi. Bolero a hun bangtan hiam ka tainung un Rohini (Darjeeling Dist.) ah singpi dawnvel in leh Momo ne in 15 Minutes vel ka khawl ua, ka dakvel chia'n mun nuamtak ahihdan ka mu hi. Tourist khenkhat a Scenery lem kilakpih bang a hong ompah a, "Khaih! Khaih! Pah zozen, mun hoihzaw tampi maban ah om hia..." ka chi sim hi.



Kurseong taang ka luttouh ding kuan un meipi bang ana zaam zilzial a, khua bang a hong votsim didi hi. Kurseong ka tun un nisa dawk zoulou khop in mei ana ziing liliai a eilam a Krismas nipizing mahbang thithiai in a puante uh innkong khong ah ana phoukhia ua, keu zou zelsam hi'nteh maw, ka chisim hi. Darjeeling Toy Train ging thutthut a hong taisuk, a sung a mi-sam sau ngihngiah bang sam kaang biabua a tu tiltelte bang a Tawlet apan a kimu thei a, ka taitum san uhi.


Mualtung a meipi kaai kigalmuhte' kawm a luttou a, pelta ka kisak chiang in ka malam uah meipi dan (layer) dang ana kaaizel hi. Huchi'n mual pang vial toutou in lampi kochik taktak bang a taai in; akal a nisa zual leh akal a meiziing sahtak lak a Fog light zang kawm in khoneu tuamtuamte peeltou in dakkal 3 vel ka tainung un Darjeeling Town ka tung uhi.


Sun-an nezou, Tumsong Tea Estate (TTE) manoh in ka taai nawn uhi. Darjeeling Town sung ka pelh un lampi ana se naksim hi. Altitude sangtak apan mun niamlam manoh in ka taisuk kuaikuai nawn ua dakkal 2 vel ka taizoh un kisawi depdep, kising leleuh kawm in TTE a ka hohna ding khua ka tung uhi. Taisuk kuaikuai chih hang in ka nuailam pek uah kho neuneu bangzah hiam ana om suksuk lai hi.


TTE bel amual-amual a singpi kichiinna, mual bangzah hiam kigawm ahi. Hiai Estate sung ah khota bangzah hiam a om a, agam leipek zil-in a sanna deuh, a niamna deuh a teeng pawl om uhi. Mobile Technology in gamteng zelsuak ahi ngei dia mualtung a Mobile Tower muhding om tiltel hi.


Tawlsim mahle'ng khovot ziak in ka kisil ngamkei a; khut leh khete sil, mai-phiat in ka kihahsiang thoh hi. Tui-kai siang kilkel in, a votziak in hon tawp piansim hi. Green Tea chiikdeuh a kibawl dawn in, ka tawldam uhi. Ka zi houpih ut a Mobile ka lakkhiat leh Battery ana bei siang kikeuh hi. Vangphathuaitak in khota neu chihchikte natan ah Electric tungsuak ana hi a, Mobile ka charge pah hi.


Vot sasim in anhuan-inn ah ka va lutleh thuk ah tuilum ana suang ua Cooking Gas leng ana nei zomah uhi. Ka tunna-pa NC Rai, TTE a Primary School a Asst. Headmaster ahi. Army (Signal Corps) apan a Pension nung a Teacher nna seemdan ahi. Tapa nih a nei a, a-upa zaw in zi neita hi. A pa NB Rai, kum 96 a upa teek khikhiai leng hiai school apan Headmaster ana pension-dan ahi. Pu NB Rai a khosung ua mi upapen ahihman in a khomite a' vualzawlna ngen a va hohsekdan uh ahi.


Hindu sahkhua a zui ua, room teng ah Sai Baba leh a pathian limte uh taak uhi. "Sai Baba sita hilou maw. Na biabia lai ua.." ka chihleh, "si mahleh a taktak a hinglai ahi" chi'n hon dawng uhi. Christian sahkhua ka genpih patleh, Sahkhua tengteng kibang ahi, hon chi uhi. Ke'n bel Jesu Kris kia pathian-tak ahihdan ka genpih a agingta deksuai kei uh. Huchi'n ann neek a hong hun a, Lawi-sa limtak ka meh ua, meh chi tuamtuam dangle a hon thuuk uhi. Lawi-sa Ser a Rs.120/- man ahi.


Ann nezou TV ka en ua, Cable line bang leng tung zomahdan ana hi. A lakman kha-khat in Rs.150/- ahi a, Channel bangle 43 vel om hi. Thu vantang ka houlim kawm ua, huchi'n zaan leng a hong sawt simtaak toh ka lum uhi.


Siren ngaihtak a ging in a hon phawng a, ka dakvel leh khua ana vakkhin hi. Thou peih tuanlou in ka lumlai a; chi pumnat leh gawlna kithuah kho omdan kikhek-guih in a hon hitang sak hi. Siren ngaihtak in a hong ging nawn a Sana ka etleh 7am ana ging a, thoukhia in, "Tua ging bang a?!!" chia ka dotleh, "Tea Garden a nasemte daak ahi. 6am a athou hakte phawnna a gingsek, 7am a Warning Bell-dan a gingzel.. leh 8am a hong ging nawn di; huaichu nasep kipat hun, chihna. Tuadan a Lunch hun leh 4pm a tawpna dak hong ging nawnlai ding," hon chi uhi.


Breakfast ka nekzoh un Tea Garden ka va fang uhi. Singpi kung buk-a-buk hing dipdip zomah, amual-amual a kiphah ziaizuaite i muhchia'n lungsim a tawldam petmah. Singpi kungte kaal ah Tangkuangteh leh loupa dangdangte azaam toh, apou toh...a leipeek a hing didip a avangkim in singkung lian simsim a pou zilzial hi. I tunglam - huuuipek, muhphaklouh tan leh i khanglam - keensuk didiai, a tawp muhphaklouh tan in singpi kung a dim hi. Hiai keensuk hihiai singpi huante tung ah leengthei kihi henla Muvanlai bang in kileeng diaidiai leh nopchi na tel e! Master Khamsuan Guite' laphuah, "Gam khuva bang a leeng thei hileng leeng nuam veng..." chia awih ngoihngoih di'n a hoihtel!!


Damsung-khosak ngaihtuah leh thil dangdangte kiphawklou in lungsim a thoveng petmah mai hi. Digital Camera, HandiCam chihte nei hileng nitum-dong lemla den nuam hi na'ng e aw.. Khupching sihnung a Ngambawm sing khe dia kisa singlek a tuanglai Khupching' kha khuaimu bang a leeng a ava velh diaidiai lai a Ngambawm in nop a sak dingdan bang ka ngaihtuah kha a; kei leng nuamsa a hi didiai sam keive aw. Huhuis!!


Thoveng kisa a nuamsatak a ka omsung in hun sawtpi ana pailiam man ahi ding, saupi petmah ka fang man uhi. Gammaang pianlak ka hong tung ua ka vaakpihpa kiang a ka dotleh, "Hiai gammaang Tea Estate dang toh kigiitna ahi" hon chi hi. Khaugui in a velh singkung lianpipi bang a om a Gua, nahtang leh sing chi tuamtuam a tam hi. Singthupi kung ding pian simsim khong leng kigalmuh thei hi. Ahi taktak diam, chih chu ka theikei. A vangkim in tui-phul dawntheih maileh kilawm gaw-phel a kizawl a om a, luita leh tui-tuakkhia pian, lianlua chu hilou, khong leng om hi. A singpi huansung hi'n gammaang lak hitaleh sing kiphukna ma didan ka mukei a, siikpek pan didek a 'Save Trees. Plant more trees' chih kigelh kitaak muh ding a tam hi.


Khelahpi in ka kiknawn ua, inn ka tun un sun-an a nek-hun geih hi. Ka vaakna uh gimsim ka hi dia, lunch nezou ka ihmu kha hi. Nitaklam nineem in khosung ah ka vaak nawn ua, TTE-te' Primary School, Dispensary leh Creche house hoih taktak kinai chikchik in a na om tiltel uhi. Dispensary ah semtu leh ki-ensak damlou tamlou ana om ua, Creche house ah naupang neu chikchik nuamsatak a kimawlte leh a enkolte ana om uhi. Primary School bel Puja suti a puanziak un kikhak hi. A pamdeuh ah Tea Factory liansim ana om nawn hi.


Tea Factory In-charge, Mr. Sunil Chhetri, toh sawtsim ka kihou uhi. Singpite bawldan (process): Plucking, withering, rolling, fermentation, sorting leh packaging chihte ban ah singpite a hoih seemna dia leihoih a piakdan uh bang, pruning (a kung tandan) chihte hon hilh a, "Ana chiam in..." chi'n Green Tea tamlou hon hawm hi.


Nitak-ann nekzoh in van poimoh lei ding nei in Dawr ka va hoh uhi. Khota chilou in van ana buk mahmah a ka kanpeuh ana omkim hi. Lupding kuan in inn neipa kiang ah a khua uh nuam ka sakdan leh ka tung ua a siamna ziak un kipahthu ka gen hi. Khota chilou in Electric a tung a, mit ngeilou zomah. Tui nuam lai, galmuang zomah. Thil khat kia poimoh uh hi'n ka thei, huaibel Lampi hoihtak.


Bangzahta in nuamsa mahle'ng ka gam ahikei, ka intek theikei. Intek hi a ka kikoihna Zodawn: Aibulon, Thanlon chihte Tipaimukh Road tawn in 1989 kum in ka va hohkha a huainung ka phakha nawnkei. Guite Road lam ah Singngat tan kia ka phakha. Zo huihkhisiang diik ut-in Zodawn va pha nawnleng hiai Darjeeling khota a anuamsaktu infrastructure-te ana om saam diam??, chihte ngaihtuah in khelahtak in ka kiknawn hi.


©Lian Suantak @06/10/2011


[Niteng nasep a buai kisa a tawlsim chiang bang in, achang in, huihsiang diik di'n khota khong a zinkhiak chiinchi hi'n ka thei hi. Hiai  Darjeeling tanggam a singpi-huan va et bang kithaman petmah ka sa. Mihing pilna a planning sangmah a Pathian in lei-maai a bawldan leh a sung a sing chi tuamtuam leh paak kilawm taktak a siamte bang etlawm petmah hi. Tu'n bel Silguri, West Bengal a ki-posting kha nawnlou ahihchia'h chikchia'n hunlem ka mu nawn de aw, chia duhthu saam ahita mai hi.


Tuma deuh in Sir NC Rai in sms hon khaak a, Pu NB Rai, 22Jan, 2013 a si ahihdan hon hilh a, ka suun mahmah hi. Upa lamte kha singbang a gen ding hileh a 'gil' hoih taktak paai hi unchin manpha petmah; a thuhilhna ubang zuihdia hoih tampi om hi a, akhote' ngialngial un chaanlian mahmah ding un ka gingta hi.

Pichin nung in Zodawn ginatak in ka pha khakei a hive'n eigam leng kilawm mahmah di'n ka gingta hi. Khenkhatte'n, 'i gam ah singlian chih ding pi le om nawnkei. Sing-leh-gua kihah saatlua,' a chihbang uh ka za a, amun va pha hileng a gen bangzen uh ahi diam, ka chisim hi. Zodawn taang kilawmtakte en di'n ka hong phasin ahi. Khupching leh Ngambawm tangthu a singkung liantak Ngambawm in a va khiat kigenpen (bangkhop hizen kei lehle) i Zogam ah singlian leh gua manpha taktakte muhkhak zaw om saam di'n ka gingta hi.

Tuiliam lui, Tuivaai lui, Ngazaam lui kigente leh a sung a singtang nga chia i gen mangmoh uh chikchia'n a mun mahmah ah ka va nekha saam diam? A minthang Tuivai tengkol bangle a luui mahmah ah va kisawk theileh ka uttel. Zomi-te chiamtehna huai Phualva len ging khong zaakphak in a om diam aw! Sokngei paakte huih in a muutling a vuang ngelngelte khong mit a muhtheih di'n omlai mah inteh maw?? ~Enlarged @04/6/2013]

Nunna Puanbang Thak - II




LIANPU in bel Kimzual ngaizaw ahihman in Kimzual-te inn ngenta ah pawtzel uhi. Kimzual in leng ngailua hinapi 'AW' chia dawn ding ngamlou lel ahihman in a ngaihthuk lambel a omdante et-a leng theihtheih mai ahi. Tuaziak in kineem a Kimzual-te inn ngenta tung ahi uhi.



Tuabang a kha-guk vel a va pawtsung un Kimzual leng a kingaihtuah naak mahmah a, Lianpu a ngaihna in zouzaw sim napi; a ngaihzawng-pa Ginpu lehkhazil a gamdang a a-omkal a ana guukkhen ding a utkei zel hi. Tua banah, zu haipi khat toh kingaih mawk ding, chi'n Ginpu a khen ngamkei hi. Tuaziak in tu kha-guk sung in Lianpu kiang ah AW ana chi ngam ngeilou hi.

Kimzual leng hong kingaihtuah thakthak a, Lianpu kiang ah 'awng thei nawnlou ding' kichi maileh chi'n a hong pawtnawn hunhun ua genkhiat taakmai ding chi'n khitui tampi kal ah thutanna hon bawlta hi.

Krismas ding kuan hong hita a, Ginpu leng innlum a Krismas zang ding in a hong tungta hi. Tuazaan in Ginpu leng Kimzual-te inn ah va pawt hi. Lianpu-te leng khamsa in a hong lut ua, “Kimzual genchian ta oh! Tu nitak a na genchet keileh…” hon chipah lulu hi. Kimzual in, “ULian, bang chi e, Hehsa in n'ong lut mawk a?” chi'n ana dawng hi. “Mi kisathei nu!” chi'n Lianpu’n kou toh hon thuahlai hi. Thangboi ana kiguk suanlahlua a, “Kim, hehna in la ke'n aw. Tunitak tam k'on dawnkha deuh ua ahi”, chih toh “Lian, bang thuthu hon genkhe mawk na hia?” chi'n a lawmpa Lianpu sal hi. Lianpu leng mi lungtom khat ahihman in, “Ka ut-ut ka gen kei dia. Nang kidaihlah na ding omkei. Lawmhoih chia muang mahmah a hon kitonpih a, kigum dekvial zawmah lai uh maw!!” chi'n heh kisa in san teitui zozen hi. Kimzual hong pau nawn a “U Thang, hehpihtak in hon ngaisiam inla, na lawmpa a na paipih phot in aw. Na ven chiang un hong hoh nawnzaw mai ve ua.

Zu khamsa a hihman in Lianpu bel a hehbaih mahmah a, a lawmpa tung nasan ah a heh nilouh hi. Tuaziak in Thangboi in a pawtpih ut nawnkei hi.

Krismas ni a hong tungta ngei a, Lianpu’n zu kham-a pengnawngsa in Kimzual a va tawn a, kikhawm ding in utlou pipi a kuan khawmpihta hi. Kimzual bel a lungkim hetkei a, a tonkhawm lel uh leng a ning kitel lawkhin hi. Hinapi mawk nawlkhin theih a hihlouhman in dongkholh a sa mahmah hi. Tua hunlai mah in a nung uah Lulun leng kikhawm ding in a hong kuan a, mu hoih mahmah in “ULian-te le hong pawt ngei nawnlou i chihleh Kimzual ngai ana hi phiangsan vele” chi'n  khasia kisa mahmah hi.

Kikhop tawp in Kimzual-te inn ah Lianpu ava hohnawn hi. Himahleh, Kimzual a na nuihmai kholkei a, nuam a sa hetkei hi. Kimzual in “U Lian, n'ong hohhoh na a hon ngai taktak leng na hihlouh pi. Na zukham chiang kia a hong hoh a, huai le hon engbawl ding kia a hong hoh hi zomah lai. Tuabang ahihman in ka genchiang mai ding. Awng thei nawnlou ka hi!” Hiai bangthu Kimzual’ kam apan a zaak in Lianpu heh kisa in gentuan dingdan leng theilou in pawtkhe nulnul hi.

Inn a tun in hehna ngen a kidim in, ka kinepnapen lah hichi hizel chi'n kihehnepna ding chi in ama a adawn zah sang a tamzaw zu a va dawn a, kholai dungteng ah kikou in, kitom hi. Val-Upapa thuhilh ding a hong pai bang a na su-ekh mawk hi. Tuaziak in khosung heutute'n a man ua, a sam metgiausak in kikhopna buuk kiang a tuumkung toh henden uhi.

A nu leh a naunu mi-lak a om ding zum in Krismas mipi annek-khopna ah tel utlou uhi. A lohngaihna theilou in kapkap mai uhi. Lianpu zukham hong vendeuh in heutute'n zeep in thuhilhna a neihzoh un a inn uah va kha uhi. A zepnate uh naa sa-in pawt ngaplou a, kalkhat vingveng ann nelou, tui bel dawn hamham in lumdap a, gawng zouhial hi.

Lulun leng Lianpu veh ding in nahtang khiilkhat tawi in kuan a, himahleh, a gal apan in Lianpu kitom ging za a, nuam salou in a innlam ah kiknawn zawta hi.

Tuchiang in Lianpu adi'n hiai leitung a lungkhamhuai kholdiak hi. A lungkhamna a lian huaihuai a, atawp in a hong kingaihtuah a, “Ka lawmte'n nidang a kuva haaikawm a laizial teep a nopdan hon hilh zellai un ka phawkkei na a, khelhna lampi a hon na pilut lutdan a ve uale. Amau 'nei uh' chihman in ngaihzawng khong ka na deih pahkha a, lungkhamna ding kizon ana hilel kei ve. Tu'nlah buaina khukpi ah lutkhata ing. Ka zu dawnlah ngawlngap mahmahlou ing a… Huiha! Maizen!!” chi'n a khuisa huthut mai hi. Alah, a zu dawnhun in a phakchiang in duhzel ahihmah in zu zuakna inn va tungzel hi. Kimzual-te inn a ava hohchiang inlah Ginpu a na om deuh gige a, Kimzual in lenglah hoihtak a ana houpih nawnlou ahihman in chihna dingtuan theilou in Lulun-te inn lam va tungnawn leuleu hi.

Lulun tuh a gintak a bang nawn hetkei a, ka hoh masak ni uazaw nuamlua hi-a, tun bel va heel ding lelleng maingaphuai nawnkei na e, chi'n lungkim loupi in inn ah kikzel hi. Nungak kichipeuh apan itna tengteng taanta kei ve maw!, a chisek hi. Ahihhang inlah halzou mahmahlou ahihman in nitak teng in zugim namsa ngen in Lulun-te inn va tung thithe hi. Lulun in bel a omdan teng thei lumletta ahihman in mu-se gai vekta a, ngaih ding in leng tuat theinawn himhimlou hi.

Lianpu leng kum 30 bang a hong hita a, upa kisa simta ahihman in zi bang hon deihsimta a, Lulun mah kibei maileh midang lah kilam-et ding om tuanlou a, chi'n nidang a ahoh masak ni ua a gente sunzom ding in lawm dingleng neizou nawnlou in amah kia in hong kuankheta hi.

Kappu-te a na om uh ahihman in a gennop genna ding hunlem mu theilou in a buai mahmah a, hihding tuan theilou in kiknawn hi. Beidong gawpta ahihman in a innsung khong a enzel a, a’ nu banglah teeklam manoh hiaihiaita. A naunu bangleng pasal neihhun lolam hisimta. A neih-le-lamte uh lah tul huaihuai a hihchiang in a omdante khong a ngaihtuah kikzel a, kisik theilua hi. Himahleh a ma ut-thu a kibawl thak ding haksa a sa mahmah hi. Lulun kiang a hunlem a muh sunsun hunte a a-itdante a va genchiang inlah a’ dawnnate kipahna ding omlou ngenta hi zawmah lai hi.



Kisikna ngen in a pumdim a, lah hihding tuan a theikei hi. A lungkhamnate ziak a ngui leh bah-a a omlai in a kilam-et phaklouhpi in Pastor-pa a inn uah hong lut a Hotdamna thu gen-in hong chialpi hi. A lungkham luat laitak ahihman in Pastor-pa thugente bang a ngai ut mahmah hi. Kihongtak in a lungsim tengteng bang genkhia in pianthak ding bang a ut a, himahleh a piangthak thei taktakkei hi.

Pastor-pa'n lungke hetlou a kaal khatvel a va chialpi nung in a lam-etna omsun hotdamna hon ngahta a, tua nungsang a zunekte tawp in Biakinn kai leh Bible sim khong thanuam mahmahta hi. A sungkuante kiang ah nidang a innsung a sukbuai sekte ziakbang in ngaihdam a ngen a, insung kikhopna bang ah hun zangtu in hong pang theita hi. Kimzual leh Lulun-te inn bang ah leng va hoh-in nidang a a-omdan hoihloute ziak in ngaihdam a va ngen hi. Tuabang a kikhekna thupitak a neihman in a nu leh a naunu bang a kipahluat nalam un a mit ua kipan kipahna khituite a hong takkhia hi.

Ni khat tuailai kikhopna a thugen dia seh in a omkha a, Sam 37: 3-5 kikal sim in Toupa deihdan in om lehang zi-le-pasal ding bang i poimoh Toupa’n ei' sang a theizaw a,  hun asak chiang a hon pe ding ahi , chi'n zuihtuak tampi hon genkhiatte'n tuailaite a zou mahmah a, a-thugen ngaikhete'n nuam a sa mahmah uhi.

Mahni kikhutdot hoihlou a hihdante a ngaihtuahsek a, zi-le-pasal ding bangleng Pathian in hon piakhun gin-omtak in ka ngakta ding, chi'n thutanna bangleng bawlkhinta hi.

Hiaibang a hinkhaw kikhekna Lianpu’n a hon neihding kuama'n lam-en banlou ahihman un a khopihte'n a kipahpih mahmah ua, nungakte bang in a etsiatna teng uh leng nulsiang bangzou hial hi. A lawmlui, a zu dawnpih sekte bangleng amah hong pianthakna pansan in kibawlthak lohhial uhi.

Tuabang a hinkhaw-kikheek a hon zattouh zellai in nungak Ngaihniang apan in itna aw-neem a hon za a, Toupa kiang ah A’ deihdan ahi hiam chi'n thumna ah dong hi.

Lianpu leng Ngaihniang-te inn ah a va hoh a, ahinkho luite imm neilou in hilh hi. Toupa kiang a ngaihdam ngenkhinta a hihdante bang gen in, “Niang, tuabang a ka hinkhua ana zang khinta ka hihman in pomtak n’on sakleh tu in hon dawng in aw”. Ngaihniang in, “na omdan luite ka thei a, na hihna tengteng toh ka pasal dingtan in k'on pomthei hi,” a chi a, a ki-itna uh Toupa kiang ah lankhia in khukdin in thumkhawm uhi.

Hunte hong paizel in a ki-itna ulah piching hiaihiai ahihman in kikhen thei dingvual hi nawnlou uhi. A sungte tuak uh lemsakna toh Saptuam Dan in Pastor mai ah hong kiteeng uhi.

A nupa un a septheih lamtuak uh a hon seem ua, neizoulua hikei mahle uh nek-le-tak a sutuah zouzel ua, silh-le-ten a neih sunsunte uh siangthoutak a kem in a hinkhua uh navak-huaitak in hon zangtouzel ua, nupa kop tampi bang in a ki-itdante uh a muh un a engthei mahmah uhi.

Pathian vualzawlna gil-a gah tapa nih leh tanu khat bang hon neita ua, huaite leng Toupa lam ah pii in niteng in amau nupa leh a tate hinkhua hong paizel dingdante bang thumna a phawk in Pathian mai ah laankhia in thumna nei ngiitnget uhi.

SINLAI LAAK DIA DEIH:

Khamtheih, zu-le-sa a bual in nopsakna tunlou a, lungkhamna ngenta tunzaw hi. Lawm-le-vualte chiindan hoihloute zuihlouh ding, leh ka lawmte‘n ngaihzawng hon neihsanta uh, chihman a ngaihzawng khong deih pahlouh ding. Toupa’n lem a sak-hun a zi ding, pasal ding hon pe na ding ahi chih muanngam a, A’ ma lemsak-hun ngakle'ng damsung in navak leh lungkimtak in ki-om theiding ahi, chih.



N.B.: Hiai thugelh phuahtawm ahi. Min kibangkha a omleh amah genna hilou ahi chih hon theihsiamsak ding in ka ngen hi. Hiai thugelh apan in zu dawn hoihlouhdante leh koppih zonna ah Pathian’ pina ngak a poimohdan sinkhia in hinna kibawlna a zangthei omleh chih a tuppen ahi



Nunna Puanbang Thak - I na sim nopleh hiai link click in:

BEITA


© Lian Suantak (8-12th June, 1999) Revised and edited on 10/5/2011.



[Koppih zonna ah baihlamtak a ittu ding mu a, khek ziahziah leh nih-le-thum bangkop thipthep pawl om uhi. Huchihlai in a ngaaitu ding muh haksa sa mahmah pawl leng ki-om hi. Nidang in nungak ngaihbang neizel, i va kisakbawl simchiang alah hon ittu ding mu zoulou pawl a kipang. Ki-itpih khak sunsunte bangle mahni a zoh omlou, lawmte felna khong hamphatpih kihilel. 

Mi 'Luck-dan' khong ngaihtuah chiang a 'bangchi tuam ka de aw' chia lunglelh vungvung hunte bang ana om. Huai hunlai a Bible leh tangthubu moral hoih taktak neite khong simchiang in itna ah ginomna mahmah poimoh ahihdan bang zilkhiat a om. Pathian lungtuahsawm in mahni hihtheihkham in pangle ei' adia kilawm Toupa'n hon ngaihtuahsak ding ahi chia Ama' khut a thuumna a ngamai.

Mibang a ngaihzawng khong deih gu giaugiau in i thuumzaw 'dawnna' a hong pai kholkei. Chihsim neisa a thuum a kihihziak hi maithei. I neih in hiam, i neihlouh in hitaleh lungsim a ginomna leh chihtakna i neihte khenlam ah vualzawlna i tan vanglak chiang a i lungkimpih dingzah a hoih mah Toupa'n hon na koihsak ahi chih ka muhdan ahi. 

Pi Nianggou' tangthubu bawl 'Itna leh Diktatna Gah a Khum' kichi a copy koi ah a kimu diam, nidang a lungkia a omlai khong a kisim kha. Manpha petmah ka sa. Love Story chiatchiat le i hinna hon sukha leh sinlai hoihtak hon petheite sim manpha hi na lawmlawm e. ~Enlarged @04/6/2013]

Nunna Puanbang Thak - I




ZAN KHOSAWT solkha taang singseng nuai ah huisa huthut kawm in Lianpu in a inn uh hon zuan hi. A sungkuante ana lumkhin vekta ua, zansawt leidite zong haamta hinapi, a lunggimna in zoulua ahihman in lup ding donsaklou in tutna zawnsau a tu in kingaihtuah dedu nilouh hi. Tawlet apan a dakkhiat chia’n khapi vakphatak in a lungzuanna behlap semsem hi. A nunlui ngaihna a hong lian deuhdeuh a, a ihmu theikei hi. Nidang bang hileh zaw nungakte inn apan lungkimtak a pai a, ihmu khinta ding hiven! Tu'nbel a zu dawnte ziak in lungkham a hipen mai hi. 



Ka tongdam naubang na saansa khuambang kipden ding sa ing a. Tuukpi vuahzu leh huihpi nuai a na innlum k'on zotlai a na nuihmai leh na itna nemte koilam tungta ahia… Kim?!! Nangzaw nunlui ngilhta ding chin a, kei lah na vangngaih bang zoulou; lungzuang a huiva bang mau mai… aw… kei mohna mah hi. Ka khamtheih guihlai a banglouteng hon genkhum kha kei ve maw!! Lungtuak a i kholh khawmlai hunte a zaw hon ngai theilua hi chin a, ka tongsuak ziak in maw ka lungleenna ding ka kizon mai..”, chi'n Lianpu’n a awm kitum in a sam bang a nuai laang lenglung zozen hi.


A’ nu lungkham theilua kisa in ann nasan ginatak a ne ngeilou, a’ pasal sihsansa ahih zawk mahtoh a lunggim thei mahmah hi. Lianpu’ naunu Hauching bang in milak a om ding leng zumhuai sa tuntun hi. Lianpu bel nitak chiang in nungak heel ding chi'n a kuankhe nulnul zelsam hi. Himahleh a lungkimna taktak a mukei a, alunggimna a sah deuhdeuh hi.

Tangval khat hisam buang ahihman in Lianpu’n nungak ngaihsim bang a nei zelsam a, nungak heel in ava kuan khezel saam hi. Himahleh, nungak a pil theichiang in a’ zu nekziak in etlahhuai salou in a na ngaihsak kholkei ua, a chim chiang in kipai hiauzel hi. Tuabang teng a tuahman in a lunggimna sah deuhdeuh hi.

Sun khat a inn-kong ua a tutlai in Lulun Bazar hoh a hong paikha a, a et lel-in leng hoih salua zaw ahi ngei dia, Lulun in a lungsim tengteng a luahvek pah hi. A muh patna ahihman in Lulun' tanchin a thei saukei a, kankhiat a beih hon sawmta hi. A lawmpa Thangboi kiang a va hoh in a va kan hi. 'Tuma zek a hong peem uh ahi. Hoih na sa ahia? I bei mai diam leh..', Thangboi in ana chi hi.

Thangboi zawn in Lulun a va heel ngei ua, Lulun leng ana siam mahmah a, tanchin khong kikantuah in a hong kineel piansim uhi. A pawt patni uh hi mahleh a houlim uh a tui mahmah hi. Lianpu-te bel khamsa a hoh ahihman un pau nuam in leh a kamsiam zomah ua, nungak a dia khiatlahhuai ding mahle ahi uhi. Lianpu in Lulun kiang ah it-huai a sakdante khong gen in dawnna muhngal sawm in sawtpi bang a tukha uhi. Himahleh, Lulun in bel zan khatlel a ki-it kingaih pah ding hi a sa theikei a, pilvangtak in a dawngtan theizel hi. Lianpu in a lunggulh bang dawnna mulou ahihman in, “zingchiang nitak in k’ong pawt nawn ding ua, no'n dawnna hon hilhthei ding in hehpihtak in ana kingaihtuah in aw.. Lun”, chi'n mangpha kikhak in hong kikhenta uhi.

Tuazan a mang in Lianpu’n a zawlluinu Kimzual a mangmatkha a, nuamtak  in hun a zangkhawm uhi. A hun luite uh suut in Kimzual in kam siamtak in houpih hi. Nidang a aphak sekna uh khomual lam a hoh dia a paitouhlai un Lianpu’n suang suikha in a hong khanglou guih hi. A taktak ding sasim in a kiim-a-kiang a velvel chiang in a zalmang lel ana hi a, a zankhang lunglen mahmah hi. Kimzual in hon ngai nawnta a de aw? Kibei nawnleh bang a chi de aw, chih khong ngaihtuah dedu hi. A lehlam alah, Lulun kiang a ka gensa va pelhthak ding chihmawk, a chizel a, a pumbuai hi. Lulun in, 'U Lian-te bangchik chia'h hong pawtnawn ding uh aw? A mellah hoih, a kamlah siam ngal a, bang di'n ka nawlkhin thei dia! Ka it-thukdante genpah kei leng lungkia in hon nuaksan khaleh… Hong pawtnawn hunhun un zum mahleng ka itthukdan ka genkhe topmai ding', chi'n a siamgat kawm in kingaihtuah leuleu hi.


Lianpu in Thangboi kiang ah a mang va hilh in, “Hithei ding bang hile, Kimzual pen ka it masak hi a, ka ngaihna lian zawtham ahi. Lulun bel ngaih neihlouh hial sang a.., ka chihman lel hi zaw hi. Kimzual va kiheelzaw thakleh chi hi veng aw, Thang. Bang a na ngaihdan?”. Thangboi in, “Huchia ngaizaw na hih taakleh Kimzual i va heelthak nawn ke”, chi'n Lulun tawpsan bawl in Kimzual a va pibawl thak uhi.

Kimzualte inn ah a va luutngei ua, Lapawl zil nitak ahihman in Kimzual in lengla ana neikei a, amah leng ngapliai hileh lapawl zil a hoh ut hi zomah hi. Kimzual in bel, Lianpu a zu neekziak a akhen hi a, a taktak in chu melhoih a sa a, a ngaihna leng bei nailou hi. It leng a-it a, himahleh pasal hial ding in bel a sitzel hi. Tuaziak in Kimzual in Lianpu a lungsimtak ah veilouh teitei a sawm a, himahleh, kamsiamtak in bel ana houpihzel hi. Lianpu in Kimzual kiang ah a mangmat khaklam khong gen in, “Hehpihtak in i ki-itna sunzom di'n non ngai theinawn diam?” chi hileh kilawmtak in mitsai gaihgaih hi. Kam a gen ding bel nuam a sa chiahkei hi. Kimzual in leng hoih a sakluatsa leh it lawlai ahihman in “HI” chia dawn ding a ut tuntun a, ahihhang in Lianpu’ omdante a ngaihtuah chiang in hi a sa theikeizel a, buaitak in a om nilouh a, a dawng theikei hi.

A lunat simtoh a kingaihtuah buaisim ziak in Kimzual in, 'hon ngaisiam zual unla..,' chi'n a room sung a va lut in damdawi a va ne a, nidang a alaithon kikhakte uh khong veel thakthak in khitui tampi a va seng a, a kinulsiang zoh in a hong pawtnawn hi. Zu khamsa ahihziak in Lianpu tuh a hehbaih mahmah a, “Room sung a bang va hih e? Kisathei na vial chia. Tutpihtak hon salou maw?!”, chi'n kou toh-thuah in a chisuklai hi. Kimzual leng kisuanglah lua in, “U Lian, hon ngaidam in. A kisathei hi zenzen ou ka hi. Ka lu a na ua a va lumzual lel ka hi. Tuni leng ngapliai hi leng lapawl zil a ana kuan ding ka hi” chi hi.

Nungakte’n Lianpu, a’ zu dawnziak in mu-se mahle uh, kam siamtak a ava houpih hialchiang in bel a nawlkhin zoulou lam ahi sim uhi. Kimzual leng a lupna tung ah a kingaihtuah nilouh a, 'na mel zaw dembei hi a maw… ULian. Hoihtak in om himai lechinzaw hon ngailou kihi hetlou hi a. Na zudawn ahi, nang hilou in, ka huatpen NA ZUDAWN MAHMAH!', chi vungvung mai hi. “Zu haipi toh tengkhawm a nuamsa omlou hi a. Hehbaih ngal a.. It a hon duat ding beek hileh zaw…” A ngaihtuahna paisauzel in, “Nang mun luah dia deih chibang ka tel U Ginpu saang azaw hon teelzaw tham ding hi ing a. Belhtak loupi ka teel sang-in chi'n ka U Ginpu ka na teelzaw maita ve” chi'n a lupna tung ah khitui-naptui tampi seng in kap nilouh hi.


A lehlam ah, Lulun in, U Lian-te hong pawt vaang na uh e. Midang toh kingai khinpi hi uh hia-leh, chi'n a diip kisatdante kin-gawp zou ding khop in amah khom in a na buai leuleu hi.


© Lian Suantak @ 18/5/2011

Nunna Puanbang Thak - II hiai link ah simtheih ding in om hi:


[Hiai thugelh phuahtawm ahi. Min kibangkha a omleh amah genna hilou ahi chih hon theihsiamsak ding in ka ngen hi. Hiai thugelh apan in zu dawn hoihlouhdante leh koppih zonna ah Pathian’ pina ngak a poimohdan sinkhia in hinna kibawlna a zangthei omleh chih a tuppen ahi. Part-II a zohna thu ana sim teitei ve maw. ~Enlarged @04/6/2013]

Kua Ka Hia?!!




PIANGKHE-HAK ka hi hiam piangkhe-baih? Ka thei zoukei. Hon suangtu ‘ZO/ZHOU’ ahi chih thubul sutte’n a hon hilh uh. Ahihke'h, kon chi di, ‘ZO/ZHOU’ pianma in ana piang hile'ng bang nam ah ka na piang dia- a khangtou mahmah English-te lak a English mi bang a ana piang ding ka hi hiam ahihke'h a namniam Africa Negro-te lak a khat bang in?? Nam ana pil masate suangtu ka hi diam ahihke'h nam mawlzawte; mi' ukkhum leh bawl gentheih a omte suangtu pa in? Ahihke'h, tu a piang nailou bang hile'ng bang nam, bang beh leh bang phung a hong piang ding ka dia aw, chihkhong ngaihtuahna haihuaipi ahi kha ding. Himahleh ngaihtuah kha i hihchiang in, 'Hai e!' n'on chihleh, 'bang e, ka pilna, tuan in?!!'




Siamtupa’n ahun a chihgeih in Zomi in ka hong piang a, himahleh Zomi ka hihlam ka kithei kei. Ka kiphawklouh hang in Zomi ka hilou tuankei a, Zomi ka hih ka kiphawk hang in, Zogam a teng kichi mahle'ng khovel in a hon chihpih tuankei. Ka inmun ah ka teeng a, bangzahta in ZOGAM chih taak mahle'ng khovel in ka tenna mun 'Zogam' a hon chihpih tuankei a, Churachandpur, Manipur, India in a hon theihpihzaw.


Pawl-VII ka simlai in ZOMI chih a hong ging a, amik-amak manlou hinapi in midang, ka lawm-le-vualte bang in min banah ZOMI chih ka hon behlap tei a, Note-bu leh Lehkha-bu teng ah ZOMI chih ka hon gelh nasa khop mai!! Bangzahta in Zomi kichi mahle'ng khovel in Zomi ka hihlam a hon phawk tuankei a, Mizo/Kuki ahihk’eh Mongoloid tanlel in a hon theizaw. Khovel kiang ah kitom phangphang a singkhuah-suangtum man a Zomi ka hihdan phuang ding ka diam? Ahihke'h khovel in a theihsiam ding zawng a neemtak a office khong a seemte kimuhpih a apaizia zongkhia a (Manipur context ah, Cha thaknabah pia a… Haha!) ka min Zomi a kheksak ding?? Huchi le hituanlou a ka insung nna seem kawm a kei buutbuut a phuur chang a Zomi kichi ding? Hiaizaw pawlpi’n ahih dingdan thei mahmah ding un ka gingta a, ka ngaihtuah nawndah ding!!


 Ka unau ngoihngoihte - Kuki/Mizo/Chin kichi ua, huaimah khovel in theihpih hi. Huaimin mahzang in mahni khe a ding in State kineih ua (Mizo/Chin kichite), ahi hiam ah, mahni min zang a dinmun neihsawn a kal a suanlai un (Kuki kichite) ke'n kum 17 sung bang (leh kei ngaihdan mah a ngaihtuan Myanmar ah kum 63 bang kichita) Zomi ka kichih nilouh hang in bang dia khovel in hon kitheih mohbawl lai ahi ding? Ka na kichih hak luatziak hiam aw? Ahihke'h khovel in ka min a  ahon sap utlouh sese ziak? Kei mahmah inleng a hun a khovel mai a ka min ZOMI ahi ka na chihlouh ziak hizaw hia leh? Khovel in bangziak a Zomi a hon theithei mahmah lou ahi ding? Kei leng Kuki/Mizo kichisuk maile'ng ka manluatna ding bang a om tuan a le?!! Chihte ngaihtuah sek mahleng ka pu ZO’ suan ka hihman in ZOMI mah kichi tadih ning, bangteng hileh…


 Kou unau a ana mavangpen MIZO’ inn va beel a amah bang a Mizo kichi mai ding ka dia awleh?? Ka mel-le-puam ulah kibang a, ka pu min lah mang tuanlou ding hi a, Aman lah ‘ZO HNATHLAK’ chi a ngainatak a hon samsam thou hi a… Alah, va beel taktak bang hile'ng aman Inn-mun fencing hoihtak neikhin hi a, a insung gilpen ah ankhing-tuibuk zong in maingaltak in ka ta ngam diam? A’inn hon pehbeh in a inning a hon tengsak in a’ma neek bangbang ahon pe diam, A'ike'h a’mehkhing, mehval peuh hon pe maimah diam??


Ka sanggampa khatpen bang in ‘KUKI’ ka va kichih dek hialchiang inlah ka pu’ min ZO pokha mahmah lou ahihna ah hithei ka sakei zel a. Kei Kuki kichih ka utlouh banggeih in amah le amin ZOMI kichih ding a utkei zel a, buaihuai na e aw!!.. Pa aw, nang mahmah hong hahpan mai ve!! Lou makhat vatkhawm theile ung zaw lian le nei zouzaw ding hi ung a. Lah ka pu’ min mangzen a Kuki ka kichih ding 'HI' ka saktheihlouh bang in ka sanggam pa’n leng a puanza-silh(mi piak maimai) suahkhe utlou zel a!!.. Huchi ahihleh keimah kiniamkhiak in na’ louma i vaatkhawm dia na tempawng i zangkhawm mai ding chi a Kuki’ tempawng koppih a apuanbuuk a va lum a apuanza va silhpih mai ding ka hi dia aw?!! Huchidan in hih tale'ng ka sanggampa Kuki in a puanza a hon zawn nuam taktak diam??


Hon zawnnuam bang hitaleh, “Tuni apan i insung vaai tengteng ke'n ka sai ding a, ka min na min bang in na pom ding a, na lungkhamlouh ding ahi”, chi kawmkawm in a puanmong kia a hon silhsak KHA diam? Among kia hon silhsak bang hitaleh ka lum zou taktak diam??


Ka sanggamte’n hoihsa mahmah in lungkimtak in MIZO, KUKI a kichita ua. Keileng keikhom in ZOMI ka kichi a, tu-le-tu in zaw ka nek ding ka mu samthou a. Himahleh tuabang in Kuki leh Zomi in ka louma uah nekding a piang tawntung diam?? Khatvei ni chiang in selung tuak in louma khat nei in vabang ka leengkhawm theinawn ding uam aw? Hanlung chiam in Sian’ huaina toh masuan zel ning . Mateh!!


N.B. Theih kimlouh/ gelhkhelh omleh kingaisiam ni in kikum ni uh maw.


© Lian Suantak @ 26/3/2011.



[Identity zong in mahni zaat adia phatuam ding zong in i theih khamkham un i zapchiat uhi. Himahleh i taanna buannawi apan kitungkhe zou zawsaam (Kuki/Zomi/Hmar) omlou  in banghiam khovaak hong tungding deih a, zaatchih i kalsuannate chiat uah kinangtuah nilouh in i om ua, aisa bang in ei-le-ei kikaai niamkhop a i om nilouh un... chikchi'a hon khosuaksak ding hiam chih theihhaksa mahmah a suak hi. Suangtu khat hinapi i kibatlouhna uh thuuk lawta hiam maw, lung kilual bang in a chaang in latsawm mahle a sunggil lam ah tuibang i kigawm mohzeen uhi.

Ka unau adia phatuamzek ding hina ve'n chihsang in ''ke'n ka tan/hamphatpih kei dingleh aman le tang/hamphatpih tuandah hen" chih mentality nei i bang ua, huai in i vek ua hon kaainiam dialdail ding hita zen maw!! A mazang dia kilangte kithuap thrap-in huai 'zung (ray)' zuui in khovak lam manoh in chikchiang in machiang i suan theita ding uam aw? ~Enlarged @04/6/2013]