Wednesday 18 April 2012

Duangvul Titanic Pan Lunggel




TUNG-SOLKHA a taangphakei, huai zaan in. Si-al lungtuakte bel thangvan sang ah a kilawmna zahzah un a phe leplep uh. Mihingte kisaktheihna khutsiam silbawl khovel mai ah vualleltak a sawnthal in a om, hiai 11:40pm, 14th April 1912 Pathianni zan in (Iceberg a phutkhak hun). Belfast, Northern Ireland ah ‘White Star Line’ in March 31, 1909 apan kum thum sung hilhial a bawl uh 882 ½ft a sau, 92 ½ft a lian leh 175ft a sang Royal Mail Steamer (RMS) Titanic longpi “Tum dingvual hilou/ unsinkable” chih hial a om, zattaak taktak na ding hia chia April 2 a trial bang neikhin; huai ni mah in Southampton, England zuan hi. April 10, 1912 a passenger-te lut diamdiam; Cherbourg, France bang pha masa in huai ah akum leh lutthak bangle omzek in thupitak a atai masaknapen hi di’n New York hon zuan hi. Atlantic tuipi tung ah April 12 & 13, 1912 haksatna omlou in a thupina tengtoh mi 2,200 pua in a hong tai hi.


April 14 a hong hihhial chiang in a maban ah vuukkhal tampi om ahi chih wireless messages bang hon dong toutou hi. Hinapi Captain Edward J.Smith in a dinmun uh dengdeldan ahibang a mulou ahi ngei dia longpute pilvang dia thukhak in zaan 9:20pm in a room ah tawldam di’n lutsan hi. Huchia hattak a Atlantic tuipi dum kiaikuai tung a taailai Newfoundland apan 740Km a gamla, Gulf Stream leh Labrador Current kisuktuah natak ah vukkhal phukha in 4Km a thuuk tuitaw tung di’n a sung a tuang mihing 1,517 (tamzaw maithei lai, mi sehthum-suah-suahnih) tel in a vanpuak tengtoh a tummangta! (a tummang taktak April 15, 1912 2:20am ahi) Panpihtu naipen Carpathia 3:30am vel in tung a, huchi’n April 18, 1912 in mi 1,517 vel a manthat nung in mihing 705 kia toh New York tung hi. Hiai duangvul Titanic longpi Atlantic tuipi taw a om Robert Ballard in 1985 in musuah hi.


A tuahsiat ding gau uh ahi dia hiai zaan in kha a vaak ginatlouh ban ah vanzat binoculars hoihtak a neikei uhi. Vukkhal long maizawntak a a-om a mupan uh hilel hi. April 14, 11:40pm a vukkhal phukha ding mahmah ahih un longpute’n warning daak khenpan ua, 1st Officer Murdoch in long khawlbu lehpei di’n thu-pe ngal hi. Tangtak a vukkhal phu dinglai pumpelh zek mahle uh huntawklou in 37Sec nung in vukkhal nawkkha phei pah uhi. Lawikhat ihmu khinpawl bang om mahle’h ihmu nailoute’n bel theihna chiang nei uhi. Bulkhead 16 omte lak a 3te tui in dim lehle kilaam theilai dia hisap himahleh kintak in 6te tui in dimpah hi. Captain Smith in leng lifeboat 20 a puakte khahkhe di’n 12:05am in thupia a, mangbat signal masapen 12:10am in kapkhia uhi. Abultung in mi tampi’n a’ dinmun dengdeldan uh theichian lou in a votziak mahle ahi dia lifeboat tuang utlou pawlbang om uhi. Himahleh a tawplam in life-boat kidaihlouh toh a tuangnuam kituh uhi. Numei leh naupangte tuang masa dia deihsaktuam hi mahle uh pasal khenkhat leng lifeboat a tuangkha pawl om uhi.


Hiai RMS Titanic longpi tuahsiatna pansan a James Cameron in film a bawl ‘Titanic’ kichi 1997 in ana kisuah ngeita a, 3D version in April 5, 2012 in kisuahkhe nawn hi. Khovel in Cinema a hiai film nuamtak a et zungzung lai un ei Lamka khopi ah bel a omsa hi zenpi Cinema Hall 2-te khak ahi daihta. Siatna a letluat tel ziak in khovel in a piaktheih thil kilawmte leng ahi bang in i hamphatpih theikei uh. Thilkhum ei adi’n thilkha a suakta a hiam! I lungputdan himhim uh leng a dikkei lai. Video Hall, Cinema Hall a va lut chihte siatna tawpkhawk a koih in i va etkhak lehle genkhiat ngamhuai ding leng a bangkei.


1997 in a video ka na enkha ngei a, lungluthuai sa mahleng ahi bang in ka na man bankei. Pawl X English Prose ah ‘The Sinking of The Titanic’ ana kizilkha ahihman in ettheih dia a film hong suakchet bang chu hamphathuai petmah. Hiai film-a ka lungsim hon khoih napentak chu…. Jack Dawson (mintak Leonardo DiCaprio), 3rd Class Passenger, long tunglam a tutna zawnsau tung a aksi phe leplepte enkawm a lehkhazial a tep laitak ana hi khelkhel veh. Matric exam English paper a Titanic chapter apan dotna dawn laitak bang in mitkha ah hiai scene hong lang chiaichiai mai eive. Milian-milalte’n khovel thupina leuh a, kham-leh-ngun, Diamond tanpha zang a itna leikhiat mai a sawmlai ua a’itpen kiang a suan ding dang neilou a asakhau a cheng 10 lel om genlangpa - mawltak a khovel maituah a lungkham mel theilou a lehkhazial teep hiuhiau pa’ omzia, lung khoihlou thei vual hi mahmah lou ei ngal ve. A scene dangte’n lung hon khoihlou chihna hi tuanlou in...


Kum 15vel nung a 3D version hong suah in kenleng von nihbang ka tawi teita a, ngabang lenna leng kidangta hi. Himahleh inkuan buaina ziak in zi leh tate toh munkhat a khosa khawm theilou; a mual zatam hal ah ka omtuak uhi. Zi lah ngai, tate lah ngai; phone a kihou kaan hihtheih om tuanlouh chih laitak a nidangpek apan etnop gige Titanic film hong suak, huaile 3D version hi zomah lai… chu miss zenzen lou e.


A 3D version ngat en dia PVR Anupam, Saket zuan a auto tuanglai, “Tring…Tring” phone a hong ging a. Gari taai vengvung thawm ap-huai sim mahleh… Mumung’ nu apan ana hi a, “Hello…” Kihouna teng zaw gelh dah di. Himahleh Mumung in, “Pa… inn n’ong pai chiang in ka tuibawm ding hon puak in aw… ka nau a di toh… Kei a ding a san rong. Ka nau a di…” hon gen zoh a anu penawn. Traffic hong Jam sawtsim zomah. Kinoh simtoh hehhuai sim. A kipat lap chenchen...


….Thilsui mite’n tuinuai a aduangvul Titanic longpi a muhsuahna uh…. Pitek Rose in TV tungtawn a ana muhna… a va lentung na lak… a’ drawing… a’ hair-clip leh a’ vanzatsate nguntak a aveellai, chihte hong suak dundun. Cinema etpihte leng lunglut chiat uh ahi dia dai sipsip zen uhi. Tuipi nuaipek a aduangvul ningniang Titanic sakluang sunggil a luhlai un ngaihtuahna tampi piangsak. Hunkhat lai a thupina teng toh kiphong kaang a tuipi dum kiaikuai tung a che ziahziah hinapi tualah… ab in tuitaw tungta! Tu in… melhoih, thahat leh power neihziak khong in hiai khovel mawltual ah voutuam mahle hang khatvei tei hinna neilou in i sakluang 6ft nuailam ah nawlkhin leh pampaih a puakmang hi dia (i tanleh, chih hilai), lei a bawl lei a kiknawn ding. Vul ningniang a tha-hatna neuchik le nei nawnlou a ki-om ding hi mai a!! Tomkal tangbang damsung kumpi Hezekia genbang in awl khakha in pai khiankhian ni, hon chisak mahmah.


Pitek Rose DeWitt Bukater (mintak Kate Winslet) in kum 84 paisa a apallutlai hunte phawksuah in lunglenna a kungtung ah ngumkiak-ekh mai sam! Nunlui pholhsuah naa-tak ahi ding, a tangthu gen nawnlouh mai sawm. Gen nawnlou a imzou taktak hileh minute tamlou en a pai mai ngai ding hive’n. A tangval, Jack toh a kaal ua ki-itna sihna natan in a hal zohlouh chiik mahmah ahi ding – kum 84 bang pailiamta mahleh a vul naikei. Phetlou in a thak mahmah lai! Jack toh mawltak a ana kithuahdan uh a’tunu kiang ah naa satak in hon gen hiathiat. Itna tak omzia manlou in ittu tampi lai ah thawmhau kisatak a ahinkhua laakmai ana tupdante bang. Suangmantam khong lelmah thupipen a koih ahi sam ding tua huntan in. Vuaktang in Diamond khi kia leltoh a theihchetlouh tangvalpa (a itpen hong hi ding) Jack mai ah a’ lem gelhsak dia hong ki-posed na scene hong suah dektak in ka etpihte hong khuh thauhthauh ve uh e. Ki-ui veihphawk uhia.. ken chu theilou!


Jack leh Rose kaal ah Sian’ siam hia siamlouh, itna a hong kuhngum a, palhsaklouh teitei sawmte ziak in haksatna tampi a hon tuak uh. Jack pianphung in simlei hauhsakna toh piangkhawm hikei mahleh kua a mawk huphulhkei. Nungak etlawm leh dinmun hoih - phulouh di’n a sepkei, alah nopneh a sawm tuankei. Ei bel nungak melhoih leh neizoute heel ding chihbang chu ki-ipip a om hiteldan hi’n maw…. Mellawmnou Rose ngei in leng pianken a nunnemna tellou leh hauhsakna kisaktheihpih lel mi toh puanpi kaaisawi ding chi tuanlou saam! Mizia kituaktak ahi ding uh, kam in ‘sih tanpha in aw..’ kichi ngeikei mahle uh ‘sih tanpha in aw..’ omdan-tatdan ah a zui mai uh. Thuchiam lel a kinga itna zaw zulhzau utsek eive! Jack in Rose taksa etlahna kia mitsuan mailou in itna tak a itkha ahi ding. A numei in a ngetma tuazawng in kal a suankei himhim. Sapte paizia himhim ahi a ading e… a tawp in taksa kichimat tanpha in aksi a hon simkhawm ua, a banzaw haksatna kia ahi ta mai.


A long un siatlam a manohzel lai in Jack long sunggil ah hentang in a om a, sihna tuihualte’n tuum panta. Rose bel suakta dia lifeboat ah khahkhiat in om. Himahleh itna tak a ki-itte lungphu kilawngtuah ahi dia, Jack tellou in Rose in Titanic a nawse theikei. Lam-et ding om nawnlou bang a akilat nung tanpha in Rose a lungke-kei, a tawpsan kei. Sihna tuihualte apan suakta kiangkiang pan; a thuuksem ah hawlmang in a om nawn uh. Siakchiang apan khukchiang, khukchiang apan kawngchiang, kawngchiang apan awmchiang tui pal in long sunggillam ah bitna a hon zong uh. A didan dang a om tuankei… liangvai amau gel a’ di’n.


Bitna ding zong a mite a buailai un tumging tumte’n bel mite khamuan sawm in a’ tumgingte uh a hon lem thakthak ua. ‘Nang k’on naihsem nuam’ chi’n mangbatna tawp ah Pathian a sam uh. A lam-et bang un dawnna a mu d’uam, ka theikei. Khenkhat lah, ‘sihna tuihualte’n hon naih mahleh ka laukei ding’ chi’n pan teitei a sawm uh. Long Captain bang chuh hai zoukhop a mangbang himai lou ding hia? Neih-le-lam suang, Rose tang zouloupa, Cal Hockley (a mintak Billy Zane, also an Actor in ‘Phantom’ film) bel a itpen si lehleng poisa zoulou khop in hehlung in tui thuuklam ah a itpen a hawlmang zoh in ama’ bitna ding kia a mai poppopta.


Titanic kiphelkhap in Distress signal-te vailak zunthak tangta. Mite leng hehpihtu ding neilou in tuipi dum kiaikuai kidenna souhsouh mai! Jack & Rose bel itna in kaankhawm ahi mai dia long-ning leen in kiluai geigei theilai uhi. Amau gel zaw phelkhap theih ding vual ahi kei uh. Hitamahleh gravity zui in ‘Unsinkable’ Titanic Atlantic tuipi dum kiaikuai taw tung di’n tuikawm ah a tumsuk honhon maita!


Singluang beel in Jack a kilaam kiangkiang theilai a, Rose bel life-vest a aakkhak ziak in ahi theizaw dawmdeuh. Tui a votluat tel ziak in hun sawtzaw a nei nawn hetkei uh. Singluang a mat zohlouh hunhun a tummang mai ding ahihdan kithei in Jack in a itnu kiang ah, “tuzan in hiai mun ah hichi mai a si thei na hi kei… itpen. Na hong suakta dia… ta tampi suang in taangbang hong dam in aw…” chia kimangpha khakna, a mukbang liing teuhteuh zen a hon gen chu lungtang a vut e aw! Theihlouhkal in ka biang langtuak mittui in hon zuisuk a, awmbang hong bingpian, gawlbang hong na. “PuLian… kap maw?!” Ka Cinema etkhawmpih Muamuan in a hon dong a, dawng thei ding vual ka hikei. Gaw-gawp in zulmang mai ding ka hi de aw, ka chi hial. A ziak bel bangteng hong tung mahleh Jack-dan a kibulh in Rose mahle ka zi bang a bulh in, ‘Khenlou ding aw… i khen kei ding aw… ka it’ chih kia ngaihtuah mai ka hihchia! Hi theithou eive nang di’n kibulh le chinle…


Mangpha-thukhah a gennung sawtlou in Jack aksi khenlam gam zuan in Atlantic tuipi ah a tummangta. Rose bel hinglai hamham ahihchia’h a tangval’ thukhah thu-nanung supichin di’n bitna long a zuan a… I thugin a dikleh sihna khenlam-gam ah hiai longpi tuahsiatna a site tel in it-le-ngaih paisate khalam mit toh thohnawn hun in mel ka mu sam diam maw??


Chepteh ding: Source tuamtuam ah Facts & Figures kibanglou zekzek ahihman in F&F dik chetlou a om kha maithei. Hiai article gelh na ah Google leh Wikipedia, Times of India, New Delhi edition-te enkawm a ‘Titanic’ film pansan deuh a gelh ahi. Hiai article gelh ahihlai April 15, 2012 in kum 100 paisa a Titanic longpi tuahsiat/tumna mun ngeingei (41°43’57”N, 49°56’49”W) North Atlantic Ocean ah longpi MS Balmoral sung a tuang Passenger-te’n Memorial Prayer nei uhi.






© Lian Suantak @ (13/4/11 – 18/4/12).


[Tangthu nuamtak khong i sim chiang in itna-tak tang a, palkhak bang ki-utsek hi. Hinapi haksatna in a nawk taktak ma in itna, itna-tak ahihlam kilanglou sek hi. Itna-tak ahi bang a akilat chiang in thuakgimna leh haksatnate bang pal galkaai a ngaisek. Huaite pal khalou in itna-tak pal khalou na hi kichih theihkei mahleh huaite mah in itna-tak ahih leh hihlouh kilanglou sek ahih chia maw. 


Mahni insung chiat ah, mahni' zi leh pasal mah it tenten in - a chitlouhnate mah uh theihsiamna toh dohzohna in chillum toh valh kitkit maile hang, huai ah itna tak chiamkha hihtheih lailai di'n gintakhuai ka sa. Huaimah lah inkuan kituahna- Leitung a Vangam i chepna masa hi ding lah ahi ngal a. ~Enlarged @18/6/2013]