Tuesday 1 December 2015

NUMEITE THAHATNA From Discussion Forum

Discussion forum khat Delhi, Mumbai, Kolkata, Bangalore, Chennai, USA, UK, Lamka, Aizawl leh mun tuamtuam a om kikumkhawmte’n Lamka khopi a Numei Pawlte movement thupi sa in ngaihsanhuai kisa mahmah a, nute a hong daih uleh movement leng nasatak a niamkiak zuingal hi’n muhtheih hi. Kangvai a kipan Lamka District Hospital kikal 15Kms a saau numei pawlte’n kithutuaktak in human chain layer li hial pha in lemsuak zoutel uhi! Hiaibang khop a thupi pankhawmna eilak ah chikmah in i mu ngei himhim a hiam?

Hiai Discussion Forum ah Numeite thahatna toh kisai kikupna thread paizel ah thuhoih-lahoih tampi kigen khia hi. Discussion na a kipan adangte hoihlou chihna hikei mahleh minih thugelh hoihsa diak in public forum a suahkhiat dia telkhia a om; hiai bang in ka hon suahkhia hi.
Nu Chin Ngaihlian Mumbai a om thugelh:
Numeite makaihna a thil kanciante muhdan in Govt welfare schemes sum, innsung' nute khut a piak in inkuan domsangzaw chih ahi. Numeite’n sumbat dit ngai poimoh in a phatuam a zat le siamzaw uhi. Hiai philosophy zang in Yunus Khan in ana patkhiat 'Grameen Bank' (GB) lohcing mahmah - Nobel Peace prize (2006) piak a om tuh 'women centric' ana hihman cih ahi. Huchibang in, SEWA 'women centric' NGO leng ana lohching mahmah in Megasaysay Award 1977 (Asian version of Nobel Peace prize) piak in na om hi. RBI in 2015 in Reliance, Birla-te a piaklouh SEWA tuh Bank licence na pia hi. GB toh kibangsim, NABARD in a pat Self Help Group (SHG) tuni tan in lamet tan a lohching zoulou sak hi a, 'women centric scheme' hileh lohching zaw ding chih a kanciante muhdan ahi.

Thil kanciante’n pasal sanga numeite tuh - more persuasive, learn better from adversity and carry on with an “I’ll show you” attitude, more inclusive and better in team-building, better leadership style of problem solving, and more likely to ignore rules and take risks, ahi ci in mu hi.

Hiai a tunga numeite quality mah ahi, Pharaoh tanu in Mosi tung a ana latsak a, ana pichinsak (Exodus 2). Chilgilna (attention to details) ziak in naungek Mosi kisel tuh mu in, hehpihna (compassion) jiakin Mosi na keem pichin in, ngaikhia (listening) a hihjiak in Miriam thugen sak in, thupukna (decisiveness) ana la in, Egypt kumpi tanu in thahgam Juda naungek na humngam (risk la) hi. Miriam gen bang in Hebru numei kemsak a, mohpuakna a laak taisan lou (responsible) in a team di bawl (team building) in naungek Mosi tuh Pharo' inn ngei ah ahi ana khanlet sak.

Tutung i thiltuah tungtawn in, ei numeite bang dinmun a omsak hi in I kimu ua? I na lunggulh phaklouh uh mipi movement hong kipan a, hong haat a 'out of control' a honghih in numeite i samkhia uhi. Amau a hong kipan ua, numei-mei uanglua, a huntok theilou,... chi in i khamdaai leuleu uhi. A hong dinkhawl ua, mipi movement bei toh bangmai in i dai uhi.

Tribal society egalitarian society i chi ua, himahleh, i numeite uh bel empowered hi nai deklou (chiang lua) hi. Maiphaw lel a zang di mah ihi di uam? I poimoh chiang ua zang, i poimoh louh chiang un genle neisak lou in i beeng daizel. I numeite un khotangvai, nam kivaisaina leh khotang sumsaina (social accounting) leh adangdangte ah gen-le-sak neisak dia panlak i lunggulh phaban uhia? I nam liangvai uh hon mapat dingin hatsak leh gen (voice) neithei dia tawsawn (support) din ikiman uhia?

Bill Gates in 2010 a Saudi Arabia a pasal 80% leh maikhuh numei 20% tut tuamsak a omte kianga a thugen hun a dotna "Saudi top 10 Advance Technology Country hithei din na ngaihtuah hiam?" cih a dawn in maikhuh numei te lam nga in, "numei 100 a 50 te hihtheihna (talent) zanglou in bangchi tun theih di na hi uhiam," ci in na dawng hi. If you want a winning team, include women in positions of leadership.

Pa Kam Khansiam Ngaihte New Delhi a om thugelh:
Ulian@Chiin Ngaihlian hon thukup in lungsim hon khoih mahmah a, kenle k’on kumtei ding..

SHE IS RIGHT .. ka chi nuam.
1.       ICICI Bank stock enkhate’n na thei diing ua, tulel a Managing Director kha numei ahih nung nasatak a hong khang mawk ahi.

2.   State Bank of India le naktak a reform paitou lellel. Numei tuh a Head ahi.

3. Indian politics ah Indira kia in US President pei lung-am zou masapen. India kial hiaizah  ta hunlai in risk la-top in Bangladesh liberate-na dia Gen Manekshaw thahatna petu Indira tuh numei ahi.

4. RTI Act vanzat hiamtak political party-te adia lauhhuai risk la ngam a Act hon dinsuahtu Sonia Gandhi numei ahi. Food Security Bill, MNREGs Farmers' Loan waiver chihte hon phudoktu Sonia Gandhi ahi, India a ei zawng taktakte adia mahni dinmun lauhuai ahihna thei zeen a hiai social scheme-te hon pawsuahtu Sonia Gandhi leh NGO a numei pawl adviser a neihte uh ahi.

5. CCPUR in a masapen a diing in DC Jacintha Lazarus i neikha ua nasatak in i hamphat pih uhi. I Village Authority makaite male dominated na hilou hileh MNREGs implementation hoihzaw tham diing in gintakhuai ka sa hi. Tua i DC pa toh compare himhim le chiang kilkel mai diin ka gingta hi.

6. SSPP Delhi Jt Headquarters in Sports leh Meet thupi taktak i neih zuazua theihsekna ua naktak a khuampi muanhuai tuh Heutunu J Hauching ahi chi leng ka khial diing in ka gingta kei hi. Aman Dubai leh US a hon paisan nung giautauna lianpi om hi in ka mu hi.

7. SSPP Golden Jubilee lopna thupitak a neihna diing a suk-le-tou a hon makaih fitfit Heutunu Nemlianching Hanghal ahi. Hiai kia hilou in Lam-etna mun a a’seplai in leeng thupi ka na sa mahmah. Ka Pu Tualsin bang in tuh thupi salua in "Na sa mahmah!" chi mai dan ahi. SSPP Residential School a hong pian theihna diing in leng pioneer thupitak tuh Heutunu Nemlianching leh a kaihzatamte leeng ahi uhi.

8. I Minister pu uh Pu Phungzathang senior peen ahihhang in thil thupilua a sepkhiat muh diing Thanlon bial ah om vaklou hi. A tunute hong lian ua, Society a dia phatuam pipi naupang kepna Home bang hon posuah velvol uhi.

9. Unau Kuki-te toh melhaih hunlai in i kongzingte ua Army-te hong luut a, a ut dandan ua hon sawithei uh hinapi tuabang a omsak thei hetlou leh hon maingal sakthei hetlou dia koih kuadang hilou in i Numeite uh hansanna leh Panlakna ziak ahi. Delhi return Rayburn college a seem manzek Ms. Biakching (Htn. Hauching’ u); a role play thupi sa ing.. Amah chu Bike kiheek fitfit mai in lauh neilou a vialtai ngap leh ngam numei hangsan ahi. Koi ah a omta diam tu in?

10. Kou lawi movement lai in leng JNU product CRPF Commander maitang kawk a, nervous sak zou hilhial Charlott leh Gladys-te ahi uh, chi leng ka khial hetkei diing. Pasalte bang chu amaute mai a zatna bei kihitop mai dan ahi.

11. Tutung movement toh kisai a ZRO liingsak zouhial tuh Numeite mah ahi ua; haih vuallouh a ei pasalte saang a powerfull-zaw uh ahi chih chiang kilkel hi. Pasalte’n bang kisem kolok kholloupi hilim ahi. Numeite lampi awn in, eilawi in amau nung zuiphot himhim lehang thilhoih pipi piang diing ahi chingam ka hi. Tuibuong lam a naktak a social reform deih a kipei Nupite mah ahi uh chih i haih hetkei uhi.

I gam en lehang innsung siatna nupite i ngohkha thahah diing; khotang siatna Pasalte’n i bawlhoih zohlouh ziak ua innsung tantan hong luut ahi zaw chih thei ni. I nupite i kongzing uh bawlhoihna ding in power piak hi henla, pasalte’n innsung ana enkol phot lehang i kongzingte a hong hoih ding a, i tate a ding in a hoih zawtham diing in ka gingta hi.

11. MDC hiaizah lak a Sonia Gandhi va mutu le kuadang hilou a, Pi Grace Zamnu mah hizeel lou hia maw.

12. Pasal toupi 6 mahmah senior mahmah MLA i neihte saang in i Nute uh MLA in sawl himhim lehang 6th schedule tuh a laikhiak louhtawp un Assembly ah a tangkoupih ngam beek diing un ka gingta hi.

TLP mai a Assembly a tangkou ngam di chi laanlaante saang a chu TLP maitang kawk ngamte Ibobi toh kibeisak lehang mavang zaw lotel petmah diing ihi uh chingam ka hi..


Compiled by: Lian Suantak, New Delhi. Hiai toh kisai kupbeh nuam neite’n stljune08@gmail.com ah hon thuzak theih ding hi.

No comments:

Post a Comment