Showing posts with label Career. Show all posts
Showing posts with label Career. Show all posts

Friday, 15 July 2022

KHANGLUI ZODEUHTE KIPHA LOU A HI DIAM?

 

Naupangchik ka hilai. Sorkal a sepna ka neih nung kum 14 veel a phata hi. Ka ngaihtuah chiang in 2007 kum tan in leng i Lamka khopi uah sepna zonna dia coaching laak theihna omlam kithei lou hi. Khantouhna kong ah mundang khopi khawng a coaching kigente ei Lamka zaang ngei ah leng omta. Naak hamphathuai e aw. A hilh thei diing a siamna nei eimi mahmah leng ki-omta. A pang ngapte a di'n kongkhak kihong gige.

 

Alehlam ah hamphatna (opportunity) in hon naih ahihlai in hamphatna in hon paikheng thei hi. Dahpa bang a haikung nuai a thallupsa a hai min hong pulh diing ngakthoh mailou in haikung koi ah a om a, chia i kisak keileh hamphatna in ei lak kia hon naihlou in midang-gamdangte kiang leng naih veve hi. Tuatak ahi kidem-ki-elna a saan luatman in kisuuktak a pan a poimohna.

 

Mihingte kingek hiaihiai in duat in ki-om deuhdeuh hi. Bangchidan in eita? Tuma a pension-tate, amau hunlai a hoihtak a college khawng kai ngaungau a lohching mi om mahleh lounasep toh thuah a sepna a na gelhching a tam zophial hi diing uhi.

 

Tulai mite bel lou nna seemkawm a college kaai kitawm mahmah ta diing hi. Nidang a Pawl-VIII pass-te bang in leng siamtak in sap pau gelh thei uhi. Tulai mite'n opportunity neikawmpi mah in khanglui zodeuhte kipha lou a hi diam?

 

~ Sumthanlian Suantak | Nisim: 2021 kum Taangkha 28 ni (28th September 2021)

Friday, 8 July 2022

TATE MENTOR DIING

 

Tutung lockdown sung in mi tampi innlam ah a hong kiik uhi. Amaute lak ah electronics zatdan, apps toh kisai khawng siam mahmah om diing un ka gingta hi. Huailou in educational background hoihtak nei leng om mahmah diing un ka gingta hi. Innmun a a na omsa, school tuamtuam a seem leh naupangte hoihtak a mentor thei diing leng om diing in ka gingta hi.

 

Nu-le-pa i chih chiang in nu mawl, pa mawl tampi ki-om hi. Tutung lockdown in i tate siamsinna toh kisai a school a a sinkhiakte ua kipumngak top a kihihdan bang ka phawksuah mahmah hi. School a heutute hilh dandan a kinga top chihdan in ki-om sek a, homework a hon neih uhleh huaite gelh dia sawl chih tan khawng nu-le-pa'n kihihpih mai hi.

 

Ahi a, online class a hong kipat apan 'na homework uh hih uauh,' chia kisawl chihte a hithei nawn taktak kei hi. Teacher-te'n a homework diing uh pia, naupangte adia nu-le-pate'n teacher role play ngaita. A siamsintu naupang pen ahihleh ‘a kumpi’ bang sim khat in om a, naupangte’n 'ka hih theikei,' a chih uhleh nu-le-pate pangbuai kihi ngal mai hi!

 

Tua dan ahihlai in hoihtak a i tate guide dia i hong kisak taktakleh nu-le-pate, i mawldan khawng kiphawksuah in om mahmah hi. Kei bang agal a om ka hi a, a knowledge nei zek saam kichi mah le'ng amau toh omkhawm lou ka hihman in ka thak tettet mai saam hi. Teacher-te'n naupangte a va hilh theihlouh bang geih un ke’n leng ka tate ka tutpih baankei hi!

 

Tua dan ahihman in laisiam pipi innlam a hong kiik bang, innmun a a na omsa teacher a kuankhe theilou, resource hoihtak nei, leh counselling hih thei, a poimohleh kisin zek a phattuamtak a zat theih diing mi om diing hi. Hiai bang mite zonkhiak theihdan leh a list kaihkhawm theihdan omleh hiai hun haksa ah amaute siamna manphatak a zat theih diing in ka gingta hi.

 

Alternate class chihdan deuh, inn bang a hong pai a, tate adia mentor hithei diing mi omleh amaute adia sum muhna lah hi diing, nu-le-pa mawltakte adia kouzanna hi ngal chihdan om thei diing in ka gingta hi. Hiai dan bangchih lehang a hoih dia?


~ Sumthanlian Suantak | Nisim: 2020 kum Gamkha 29 ni (29th June 2020)

Thursday, 7 July 2022

MIL NGAINEP HETKEI NI

 

Board of Secondary Education Manipur (BoSEM) nuai a HSLC (Pawl-X), 2020 ah...

 

Top 19na a pang Mary Lalchawimawi in MIL (Hmar) ah Full mark mu hi.

 

1). MIL (Hmar) ah mark khat in mu tawmzaw henla, chih tuh mark 99 muleh top 19 pang banlou in, Top 20 tung diing.

 

2). MIL (Hmar) ah mark nih in mu tawmzaw henla, chih tuh mark 98 muleh top 19 pang banlou in, Top 21 tung diing.

 

3). MIL (Hmar) ah mark thum in mu tawmzaw henla, chih tuh mark 97 muleh top 19 pang banlou in, Top 22 tung diing.

 

4). MIL (Hmar) ah mark sagih in mu tawmzaw henla, chih tuh mark 93 muleh top 19 pang banlou in, Top 25 lak ah leng a min tuang banlou diing ahi.

 

MIL ngainep hetkei ni.

 

~ Sumthanlian Suantak | Nisim: 2020 kum Gamkha 16 ni (16th June 2020)

A PANG NGAPTE’ MABAN BINGLOU EIVE

 

HSLC exam ah fail zoulou a leng om theih luat ahi. Mi tampite HSLC exam theilou dia a siamsinna school-te un Pawl-IX a a nawlkhin uh bang om sek hi. Khenkhat leuleu lah khosak haksat ziak a Pawl-VIII ban sunzom zoulou leng om uhi. Kei leng kum khat damlouhna ziak in HSLC exam a na fail zoulou in ka omkha ngei hi. Pawl-X subject thumvei busuah nung, 1997 kum Tuunkha 17 ni (17.02.1997) in damlouhkhak ziak in 1997 kum in BoSEM saina a HSLC exam ka na maituah zoukei hi!

 

Exam diing in inn apan kuankhe saam mah le’ng ka pute inn tan ka tungzou lel hi. Aban ka sawn zoukei a, inn ah ka kilehkik mai hi. Result a hong suak ngei a, ka kaaipihte a hong lohching sauhsauh uhi. Ka lawmte’ result a hong suahtak in, ‘chidam a exam zou hi le’ng zaw aw…,’ chi’n ka kingaihtuah vungvung hi. Huai hun in ka lungsim ah kipahna leh lam-etna a omkei hi. Enna, hehna, thangpaihna, khaatna, kingaihsiatna leh kipiaksiatna toh ka kidim hi. Pathian natan hehsan in vuina in ka dim hi.

 

Exam zoulou a ka om in Paunakte 16:1: Lungtang a kisakkholhna pen mihingte’n hih thei mah lehang lohchinna bel Pathian’ hon piak liauliau ahihdan hon phawksuahsak hi. Huai kum a ka exam zohlouh bel lungsim damlouhna – Depression ziak ahi. Huchi in Psychiatrist-te kiang zuankawm zel in damdawite bang ne in laisim ka sunzom thei nawn hi. A kum nawn, 1998 kum a exam diing in ka kisakhol nawn hi. Hiai hun in zaw Pathian in hon phalsakta ahi ngei diing; ka lohching theita hi.

 

Kum khat mansuah leh athawn a beisak mai ka kisaklai in a na huchi hial zaw a hikei hi. Kum khat mansuah a ka kikoihlai in ka na simsate lungsim ah vom/chiamteh pawl a na omlai hi. A kum nawn in revision bawl toh a kibangta a, a na nuam zotham hi. A kigawm in ngavei bang Pawl-X sinlaibu hoihtak a busuahkha a kisuak hi! HSLC exam a result hoihtak toh pass-khiak a hoihna bel nu-le-pa khenkhat in a hon muang ua, a tate uh bang home tuition hong lasak ua, sum tamlou bang a na kimu thei hi. Ei mahmah leng kimuanngamna (confidence) a hon guan thei hi.

 

Ei zawntat ziak a lohsam i hihleh bel i thuak diing mah ahi. I tuhgah at i himai! Midang ngoh diing leng a omkei. Huai zawntatna mah toh kikhekna neiloupi a kumsim khawmpi zang bang a kingai a kumsim a HSLC exam kichi zumhuaipi leng ahi diing hi. Bangteng hileh a ma sang a siam zodiing leh kuhkalzaw a hon daaltute phuvang diing leh lungke lou a pan kichi milohchingte mizia ahi. Kuhkalzo tuanlou, hahpanzo tuanlou a, angeingei a exam zelzel kichi kihaimuanna ahi.

 

Tamveipi fail kichi kisaktheihna diing a hikei hi. Thathak la a, nasa zosem a daaltu om peuhmah phuvang dia hunhoih muhna a hizaw hi. Alehlam ah academic exam teng a mavangtak a paisuak zarzar kichi sepna zonna ah muhbaihna in a na pang gige tuan kholkei hi. Mi tampite aa di’n graduation kichi kingakkhawmna mun ahi taangpi hi. Combined Graduate Level Exam kichi bang Graduate-te khawmpilian a bang hial hi. A na graduate masazote’n a na exam masazo thei uh chihna a hilel hi.

 

Lungke lou leh daaltute phuvang ngapte bel… HSLC exam bang ah a na fail-kha zezen ngei hial mah le uh Graduate-te khawmpilian ah a tel thei veve uhi. Na kuhkal taktak nakleh hiai khawmpilian, a na uap thei baihzote sang in hiai khawmpilian, ah pahtakna leh deihsakna vouzaw na mu thei veve hi. Kei bang leng Nursery kum nih sin, HSLC exam bang leng amasazo pen ah tu zoulou in a nihna a kaan zou panphet khat ka hi. Graduate-te khawmpilian a pahtakna saangtute lak a khat ka hi. Tu kum a na lohsap ziak in kingaise maike’n.


~ Sumthanlian Suantak | Nisim: 2020 kum Gamkha 16 ni (16th June 2020)

Friday, 1 July 2022

GAMLEI ZUUN DIA SIAMSINTE POIMOHNA

 

Khosakna leh nekzonna kichi a det leh muanhuai den diing a omkei hi. Huihpi, vuahpi, menchim, khokheeng, tuilian, ganhing leh thil dangdang ziak in loubawlmite a lohsam thei uhi. Himahleh tuni tan in mihingte lak ah koi pawl (section) khat beek in mihingte neek diing buh-le-bal, louhaai-huanhaai chi tuamtuam chiinglou a om theih a hikei hi.

 

Khosakna nasatak in a kikheklamdangta na a, mihingta leitung a i teensung nana na agriculture sector chikmah chiang in i tawpsan theih vual a hikei hi. Tua ziak mah leng ahi dia, agriculture sector a seemtu milip a kiam suksuk hang in vanzat (equipment) puahphatna leh siamna sangzaw sinna a omtou den a, khawl leh vanzat tuamtuam naktak a kikheek leh puahphattouh in a om den hi.

 

Leihoihna - fertilizer zang in louma a piangkhia tamsak i sawm uhi. Loubawlna a vanzat tuamtuamte bang leng puahpha toutou in tuchiang in khawl (machine) zang in gam khangtoute ah tawldam zodeuh in nna a seemta uhi. Ganhing neuneu i haichi suse theite thahna diing damdawi - pesticides, insecticides chihte bang a kihahzat mahmah hi.

 

Taanggam a lou i bawl chiang in luitui taangdawnlam manoh a luanglou ahihman in vuahtui a poimoh mahmah hi. Vuahtui a kiak ginat louh chiang in i louma a lohsam thei hi. Ahi a, vuahtui ginatak a omsak diing in gammaang - forest, reserve area chihte kepbit a kuul hi. Hinapi in ei pawl, singtangmite louneihdan (Jhum cultivation) in sing-le-lou, zu-le-vate kizopna a hihsia a, lum-le-vot (climate) nasatak in a kheek hi.

 

Akum-akum in i leipeekte zang in lou bawl mah lehang khamkhop i piangsak zou kholkei sek uhi. Buh-le-bal, louhaai-huanhaai ah i poimoh zah i piangkhesak nawnkei uhi. District dang toh kikawmtuahna a buai chiang in i buaizui pah ngal zel uhi. A leitang nei beengbuang napi in huanhaai-louhaai loh diing bangmah neilou in i gam leipeek ah loupa kia pousakkhak theih tham hi.

 

Tua bang ahihman in siamsinte agriculture sector ah luut vek ni chihna hi pahkei mahleh gam itna chii paai siamsinte'n gam leitang manphatna khawng a hon phawkkhiak thakna diing un awareness, career guidance khawng a tamtheilam nei thei le’ng deihhuai hi. Siamna sangtak nei, B.Sc. (Agriculture), M.Sc. (Agriculture) degree, addg. neite khawng in siamna leh theihna i neihte i loubawl mite mahmah in a hamphatpih theihna diing un a tamtheilam piakkhiak sawm ni.

 

I tunnu gamlei siamsinte'n zuun diing in kisa thak ni.

 

~ Sumthanlian Suantak | 2020 Kum Doupikha 23 ni (23.4.2020)

Wednesday, 29 June 2022

LOHCHINNA TANGTHU

 

Sepna zonna ah baangphu bang in na kingaihtuahkha ngei hia? Hichi kaan a pan diingdan tuan kithei nawnloupi! Midangte'n lah sepna diing khawng mu thei pahpah uh. Bangchidan a le? Bangchi tuam ka le? Ei leng graduate khat kihi saam thou hi a, chi in lungleltak in na om ngei hia?

 

Na huchih ngeileh lamdang sake'n. Lungkiakna tuaklou ki-om lou diing eive. Midangte leng huchi chiat taangpi uh ahi, hon gen kholkei le uh leng. Lungkiakna in hon bahsak in, hon sawntum deuhdeuh sek hi. Hilehle mi hangsante'n lungkiakna mun apan thoukhia in lungkiakna baang phuvang zel uhi.

 

Misite'n bangmah a phawk nawnkei ua, lungkiakna leng a nei nawnkei uhi. Amau aa di'n thil poimoh a om nawnkei hi. A lungke theilaite ahi, thoukhia a, lohchinna lampi delh theite. Lungkiakna mun apan thathak la a, lohching ngei dia kisa diing mo, ahih keileh kingaise mai a, lunglelhna toh tum deuhdeuh zodiing? I deihtelna in hon vawksang a, i deihtelna mah in hon lainiam sek hi.

 

Mi lohchingtak hi a i theihte leng a na lungkiak vungvung hun uh om ngei tham hi. Lohchinna diing in tuh lungkiakna mun leh stage a taang denlou a, thohkhiak ngai hi. Mi' lohchinna tangthu sim diing kia mai a piang na hituam hetkei hi. Mi' lohchinna tangthu 'success stories' sim nop i sak bangbang in eima’ ‘lohchinna tangthu' leng midang in sim ut saam uhi.

 

Eima’ 'lohchinna tangthu' gelh diing in i kimanta hia? Lamdangtak eive maw, eima’ tangthu (story) diing i deihdan a gelh theihna diing hun kikhel nailou in, hunhoih a na omlai maizen! Midang in hon panpih thei saam mah le uh i lohchinna tangthu hon gelhsak theilou uhi. Eimah tektek in i kigelh ngai hi. Na lohchinna tangthu gelh diing in tu mahmah in na kipan nuam hia? Ahih keileh kum nawn, kum nawn chia kikhem lungmuang den diing na hizaw hiam?

 

Sumthanlian Suantak | 2020 kum Tuunkha 29 apan Doutakha 2 ni (29th Feb. - 2nd March, 2020)

Monday, 27 June 2022

CHITAKTAK A PAN NGAITA EIVE

 

I zaakzaaksa bang un niamchik in i na khosa ngei uhi. I lunglutna uh, nek-le-dawn, khotang kipolhkhawmdan, gamtat-khohei leh thil tampi ah vaite toh kibang hetlou in i na om den uhi. Tua bang ahihlai in vaite lak ah namniam leh namsang kaal ah kikhentuamna baanglai 'caste system' liantak a na om hi.

 

Vaite lak ah namniam leh namsang kal a kikhenna hihbeina diing a poimoh 'reservation' a na om zenzen i ngaihtuahleh, kua' phawkkhak louh leh niamtak a khosalai eite'n leng i hamphatpihkha thei zenzen ua; i nak hamphatdan uh! Reservation tungtawn in ei' siamna a i ngah zoh diing vual hilou dinmunte bang i tangkha thei uhi!

 

Reservation ahihleh aden a om diing chih dan hilou ahihman in chik ni hiam chiang in sukbei hong hikha mohlou diing hi. Namniam i hihdan gengen mah lehang eimite leng nidang bang in kituantual vek nawnlou hial hi. Namsangte bang in nu-le-pa doctor tuak hiam, group A ofisar; a ta uh leng doctor mah, ahih keileh engineer, IAS, IPS, IRS hi leng ki-omta hi.

 

Siamsinna mun hoih tungtuan JNU, Oxford leh Harvard University bang a siamna sang pipi zil ki-omta hi. Language lam gen lehang Spanish, Korean, German leh adangdang ah siamna sang taktak nei ki-omta hi. Laisiangthou zilte bang leng M.Th, Doctorate degree leh adangdang Korea leh USA khawng a zou hunkuam ki-omta hilai.

 

Tua bang ahihman in sim nimnem, hun bang leng bei saksak saam, ahih keileh tup chih diingpi leng neilou a thumanna mai a sim i hihkhak zenzenleh pangbuai maimah diing i hi! Vaite leh nam khangtoute genlouh, i ST hihpih mahmahte leng sangpi a leeng om thamta ahihman un tupna taktak neilou a a minpu a sim i omkhaklai zenzenleh hahkaat hun mahmahta hi. I hun hoih in hon taisan in, hong kikhel taktak khong maimah diing eive!

 

~ Sumthanlian Suantak | 2019 Gamkha ni 7 (07.6.2019)

Thursday, 9 June 2022

KIHEI HUN (TURNING POINT)

 

Mihing hinkhua ah 'turning point' om chiat hi. Hiai 'turning point' i chih i hinkhua a kikhekna hon tuntu ahi. Khenkhatte Aa diing in banghiam i hihhoih mahmah hun bang, i lungkiak vungvung hun bang ahih keileh kuahiam tung a banghiam thiltung i zaakkhak leh theihte'n ei' hinkhua a thu a gen mahmah hun bang leng hithei hi.

 

Kum tampi i phaak nung in i hinkhua ah kikhekna tung thei a, i upat luat ma in leng lamlui apan kinunghei a, lamthak tawn a pai diing in 'turning point' om thei hi. Hiai turning point i chih lam tuamtuam - koppih zonna, nekzonna, siamsinna leh thil dangdang ah om thei hi.


Career toh kisai a 'turning point' gen nuam deuh i hi. Khenkhatte a neulai ua laisiamthei mahmah hinapi a hong let hiaihiai chiang ua thadah deuhdeuh pawl om uhi. Adang khenkhat leuleu bel neulai a siamthei hetlou hinapi pawl-X passed zoh apan laisim tha-itdan thei leng om hi.

 

Pawl-X tan tuh sinlaibu (subject) tengteng teeltuam om theilou in avek a sim vek ngai hi, i lunglut leh lunglut louh genlouh in. Pawl-X zoh chiang in bel koi line/stream zuih diing ahia chih teel theih hita a, i lunglutna bangbang zuih theih hita hi. Hiai huntan a leng zuihzawk diing, laakzawk diing thei tuanlou a omlai i hihleh thupukna i laak ngaita chihna ahi.

 

Hiai lamkathuam (matric zoh) hun a teelzawk diing theiloute aA diing in Pawl-XII zoh in hun khat piak in ki-om nawnlai hi. Ahihhang in Arts stream apan Science stream a kisuan bel om theilou hi. Tua ziak in Matric zohphet a thupukna i bawllai in pilvanhuai hi pah hi.


Matric exam zoh nung a, na lunglutna lam na zuih hun chiang in adangdang a lungleeng a, kiploutak a zuihlouhlam peuh a va lungleen khonung in hon buaisak mahmah thei hi. Thupukna i bawlsa i zahtaak poimoh hi. A langlang a lungleeng nawnlou in i zuih ngal thazoh dia i lungsim a thupukna i bawl diing ahi.

 

Pawl-XII i zoh chiang in teel diing option hong tam simta hi. Arts (Humanities), Science, Commerce, Fine Arts, Professional course, addg. zuih theih tampi om ahihman in ngaihtuahkhol khaloute aa diing in hiai bang hun in teel theih chitam lua ahihman in hampha lua i hihlai in lungzinhuaipi khat leng suak thei hi.

 

Mikhat keleu i hihman in khat lel zuih theih hi a, thupukna kichiantak bawl theiloute bel teelzawk diingtuan theilou in guukbuai thei uhi. Hiai hun a teelkhialte Graduate zoh nung a leng buaitou nilouh in om theihlai eive. I graduate-na subject a exam leh interview maituah diing i ngam chiahkeileh thupukna a na la siamlou leh i laizillai a leng a na kuhkal zoulou, kisuuk zoulou kihithei hi.

 

Deihtelna i bawl diing chiang in ei toh kituak diing thupukna bawlsiam poimoh mahmah nawn hi. Neizou mahmah hinapi a, kuitung zoulou mi om tham hi. Khenkhat lah khosakna in salou i sak simpi leng sangpi a lohchingkhia om veve hi. Bangziak ahi dia? A kibatlouhna (difference) omsaktu kuhkalna, tupguhna leh chihtakna a hi lel maikei mo? Khosakna ei' thu a i bawl theihlouh a om hi. Kuhkal diing, chitak diing leh tup tintenna neih diing chihte zaw a mihing - EIMAH a kinga ahi.

 

'Turning point' hong tung diing ngakthoh mailou in i utleh i bawl theih tan om hi. Amah a hong pai hun diing i ngakkhakleh a kikhel nung in hong paipan diangdiang thei hi. Nidang toh tehkaak in tulai kholkhol bang career guidance muh theihna tamta hi. Tu in - tu mahmah in na laisimna pindan ah luut in, na hinkhua aa diing a 'turning point' bawl diing in na kiman hia?

  

Hun in kuamah ngaktuam neilou in a liam zel mai hi. Ama' paipai in kipai hi. Eimah hizaw i hi, hunhoih i neihlai a bohfuh dia panla theitu. Hiai thupukna in i khosakna diing, i tunung hun diing nasatak in khek thei hi.

 

Siamsinna mah awle!

 

Sumthanlian Suantak | 08.5.2019

Wednesday, 8 June 2022

TEELZAWK DIING NA CHIANGTA HIA?

 

Pawl-X & XII CBSE board results zanzek in suak hi. Board dangdang aate results suak pawl leng omta a, tunung zek a hong suak pah diing leng omlai hi.

 

Tulai khovel changkandan i gen thei chiat sim uhi. Tua bang ahihlai in khenkhat in 'Aim in life/Career' kichian a neih nailouh uh thukhat hileh pawl-X/XII zoh in koi stream zuih diing ahia, chih ah buailai leng ki-om hi.

 

Khenkhat leuleu in lah maban a line zuih diing thei khin a kichih hang un, courses zoh chiang a a tuppen uh bang hi hiam, chih theichiang lou leng om dia gintak ahi.

 

Ei hun in leng a na kihi thou hi. College kaaina diing thutuam hileh nungak-tangval, ei' adia hoih zopen diing leng thei theilou kipumdim saam hi. Ei toh kikhom haksatna i tuah uh om chiat hi.

 

Career zuih diing pen buai a i kitheih hiam, i buailouh in leng Pathian' kiang a dawnna i zon diing mah ahi. Pilna Pathian ahi a, itna Pathian leng ahi. I khosakna diing, i nekzonna diing sepna zong a exam/interview i maituah diing chiang in A panpihna i nget, Pawl-X/XII i mualsuah hun a leng i hih diing ua hoih ahi.

 

Sumthanlian Suantak | May 7 2019

Tuesday, 7 June 2022

SIAMSINNA AH PILNA CHIIM POIMOH

A lauhhuai mahmah hi a ka theih khat ahihleh laisiam a officer bang hi zezen. Hilehle character neilou a, sepna sawtpi sem manlou a kinelumkha pah chih bang ahi.

 

Siamna leh theihna nei napi a 'pilna' taksap luat theih a na hi maw. I education tungtawn a values i sinkhiak tuankei a, laitheihna kia i sinkhak diing lauhhuai hi.

 

Tua bang a laisiam ‘educated terrorist-te’ ahi mihinpihte tampi adia sihna khukpi a na suah sekna uh.

 

I education in theihna leh siamna kia a hon piak a, values leh ethics hon piaklouhkhak diing lauhhuai hi.

 

I society siatna leng huai 'pilna chiim' tellou huaihamna, mahni aa diing kia khualna leh corruption a specialist na diing kia tan siamna kha (bitter skills) i neih ziak uh ahi.

 

Lampi bawl thei diing a qualified, hilehle ethics leh value system gina i neihlouh ziak in i Lamka khopi ua i lampite leh solkar sum zang a kibawlte tuni tan in i lam-etna tan ua kibawl a vaang hi.

 

Bitter education is against Christian value system

 

Sumthanlian Suantak |  March 14 2019

Thursday, 26 May 2022

SIAMSINNA LEH NEKZONNA NGAIHPOIMOHHUAI

A ziak bel mihingte nelou-dawnlou a khosa thei kihi lou hi.

 

Nekzonna a i zuih diing pen khotang in hon bawlsak theih hilou in ei mimal a i kizonsuah/kizonkhiak ngai hi. Huchi bang eimah nekzonna diing kizonkhiak thei om tam nana, huai khotang (society) khangtou hi zel uhi.

 

I nekzonna diing ei-le-ei i kingaihtuah ngai hi. Solkar hiam, khotang pawlpi khatpeuh in i nekzonna diing i maai a hong luuilou hial diing uh ahihman in kisuuk a ngai hi.

 

Ei tawldamlai, ihmutlai in leng i ki-elpih (competitors) dangdangte a na tumuang hiuhiau mailou uhi. Tua ziak in kinoh sim leh awlmohna toh thathoutak a pangkha loute'n mi nungdelh uh a, a tamzote taihsan, makhelh in omtou zel mai uhi.

 

Mi makhelhte pawl in na pang ut hia, ahih keileh mi' nung a awlmohna leh thathohna diingtuan neilou a, mahni buutbuut a butou zel diing!! Kingaihtuah ngai hi.

 

Facebook September 14, 2018

Tuesday, 4 July 2017

Matric A Passed Kipahpihna | Sonmawi

Ka tunu (Ka Gang' tanu), Ms. Sonmawi in tutung 2017 Manipur Board (Matric) exam na ah II Division in hon passed khia hi. Kipahhuai ka sa petmah. Pathian vualzawlna dong ahi a, lungkimhuai petmah hi. Kipahhuai ka sak diakna ahihleh amah, Sonmawi, ahihleh lungtang natna ana nei a, surgery lou a hoih theilou ding chih Doctor in gen hi. Tuaziak in Doctor in Delhi a surgery ding a a'refered ahi. Huchi'n a Nu-le-pa, a Paneu leh tanaute banah deihsaktu leh awlmohtu tuamtuamte'n a buaipih nung un Delhi a treatment la ding in va hoh thei uhi.

Delhi ah ka Gang, Khamchin Naulak-te inn (R.K. Puram Sector-XII) pansan in ki-ensak in a nu toh va om uhi. Awlmohtu tuamtuam mi tampi mahmah, nidang a theihngei leh theihngeilouhte tanpha in hehpihna langsak in deihsakna leh awlmohna lianpi toh ana panpih siausiau uhi. Adiak khol in a ki-etsakna, G.B. Pant Hospital, a Sister leh Doctor-te bang in ahihtheih zahzah uh suah in ana enkol ua, 2011 in Pathian vualzawlna toh heart open surgery lohchingtak in zou uhi. Huchi'n damsiang lam manoh tou kawmkawm in a ngei bang in school kai sunzom tou hi.
Hatlouhna leh haksatna tampi kaal ah lehkha ana simtou in, a School kaina Hermon English School a heutute leh a siamsinpih lawmte deihsakna toh ama' kuhkalna kigawm in Class-X hon passed khia a a-om theih thupi sa in kipahhuai ka sa petmah hi. Maban ahle sin ding leh zil ding tampi neilai ahihman in kuhkaltak a ahong pantou a; nikhat tei amah khe a ding a, midangte adia vualzawlna naak hong hih ngei ding deihsakna leh lametna lianpi ka nei hi. Sonmawi hinkhua a panpihtu maihkhak tampi nei kha ding ka hi chihle kiphawk in kisuahlahhuai ka sakhol hi. (Ngaihtuahna a hong suak limliam bangbang in ka hon gelhkhia hi. Attached photo as of May 2011)
Very Big Congratulations, Sonmawi!
[This post is my congratulatory note to my niece, Ms. Sonmawi, who passed this year's (2017) Class-X examination in II Division under Board of Secondary Education Manipur (BoSEM). She suffered from heart complications many years ago. She successfully underwent an open heart surgery at G.B. Pant Hospital (New Delhi) way back in 2011, as per the advice of a Doctor in Manipur.]

(Posted in Facebook on 2017 June 6 at 12:00pm

Thursday, 23 April 2015

Right Career


IMPORTANCE OF CHOOSING RIGHT CAREER CHOICE

“Choosing a career means choosing the way of life we lead”
·         It affects all aspects of our life – Personal, Social & Professional.
·         It forms our identity.
·         Our daily routine is decided by the kind of career one has.
·         Our social status, friends, way of living, neighbourhood, social circle – all depends on the choice of career.
·         The time we spent with our family, friends and ourselves depends on the choice of career one makes.
·         The money available for food, clothing, shelter, entertainment, etc. depends on the earning we get from the work/job of one’s career.
·         Happiness & comfort and unhappiness & discomforts we face at work place depend on the job.
·         If we choose the work of our liking we do it with perfection and get encouragement and rewards which boost our self-esteem.

Let’s look at the other side of choosing a career
If we choose the type of career we do not enjoy then sooner or later it will develop:-
·         Boredom with the routing.
·         Boredom with our fellow colleague.
·         Boredom with our life.
·         Boredom generates frustration.
·         Frustration generates dissatisfaction with our work and life.
·         Frustration leads to anger and depression.
·         Various physical and mental problems like head-ache, stomach-ache, acidity, ulcer, hyper tension, nervousness, lethargy.

Last, but not the least
·         We may not always get a career of our choice.
·         Whatever career we pursue we must learn to enjoy.
·         We should learn to enjoy and respect our work as no work is small or big.
·         We should aim at being productive and happy citizen and a satisfied individual.








Reproduced on being inspired by Government Boys Senior Secondary School, Pandara Road, New Delhi on 19th April 2015 on the occasion  of NDA & NA (1) Exam, 2015.

Points To Ponder On 'CAREER'


BEFORE CHOOSING A CAREER:-
About Yourself
·         What is your interest?
·         What special abilities do you have?
·         What is your intelligence level?
·         What scholastic achievements or grade do you achieve?
·         What is your personality?
·         What is your attitude and value system?

About the Course
·         What is the name of the course you like to pursue?
·         What is the name of the institute that offers the course you want to pursue?
·         Whether the Institute offering the course is affiliated/ recognised by the concerned governing body?
·         Whether that particular course is recognised?
·         What is the duration of that course?
·         What are the admission procedure for the course?
·         What are the contents to be studied during the course?
·         What about the fees and other financial features associated with the course?
·         Whether scholarship and other benefits available for doing the course?
·         What about the infrastructure and other equipments like library, labs, etc possesses by the institute offering that course?
·         What about the teaching faculty in that institute?

About employment
·         What are the chances of getting employment after completing the course?
·         What is the nature of work to be performed on being employed after completion of the course?
·         What about the place of working?
·         What about the Pay-scales/ earnings  offered on completion of the course?
·         What about the chances of promotion?
·         What mode of promotion does it have?
·         What about chances of self-employment?










Reproduced on being inspired by Government Boys Senior Secondary School, Pandara Road, New Delhi on 19th April 2015 on the occasion  of NDA & NA (1) Exam, 2015.