Showing posts with label Environment. Show all posts
Showing posts with label Environment. Show all posts

Tuesday, 14 June 2022

LAMKA A DANGTAK HI!

 

Lamka a khosa na hihleh na lungkimna tan tuisiang dawn diing mu in na kithei hia? Tuidawn diing hoihtak a na muhleh mi hampha lua na hi.

 

Imphal leh Manipur sung, Lamka polam mun tuamtuam a khosa na hihleh Lamka na va phak chiang in dawn diing tuisiang kiningching in na thei hia? Huchi bang a na theihleh mi hampha tamloute kiang a va tungkha na hi. Huchi a hihkei a tui haksatna mun a tungkha na hihleh na khongaih diing in k'on gingta hi. Tuisiang dawn diing a hon suahte uh; a laakna uh na ngaihtuah zel saamna maw? Litre zah hisaap detdet a kho-ul kaikawm a va zuakte bang, gari a pua a va zuakte' tui a lei uh khawng hikha maithei eive!

 

Manipur polam a khosa na hih a, achang a Lamka a suty zang a kiik zel hiam, program tuamtuam a tel dia paikha zelzel na hihleh Lamka na va phaak chiang in dawn diing tuisiang kiningching in na thei hia? Huchi bang a na theihleh mi hampha tamloute kiang a va tungkha na hi. Huchi ahih kei a tui haksatna mun a tungkha na hihleh na khongaih diing in k'on gingta hi. Tuisiang dawn diing a hon suahte uh; a laakna uh na ngaihtuah zel saamna maw? Litre zah hisaap detdet a kho-ul kaikawm a va zuakte bang, gari a pua a va zuakte' tui a lei uh khawng hikha maithei eive!

 

Hospitality i chih sek uh i mi-le-sa innlam ngaina a hon zuan vengvengte’ tui dawn diing kiningching toh i na vaidawn zou zel sam uhia?

 

Lamka a dangtak hi

 

~ Sumthanlian Suantak | 04.06.2019

MINAUTANG LEH TUINEK KIZOPNA

 

Exodus 17:1-7 i simleh dangtak luat ziak in Israel mite leh a heutupa uh Mosi kaal ah thil nuamloupi tung thei hial ahihdan kimu hi.

 

1. Israel mite'n a heutupa uh Mosi a kinakpih uh (t.2).


2. Dangtak ziak in Israel mite'n Pathian a ze-etkha zezen uh (t.2, 7).


3. Israel mite a heutupa uh Mosi tung ah a phun uh (t.3).


4. Israel mite'n a heutupa uh Mosi suang a deeng diing in a kisa uh (t.4).

 

Heutu leh mipi kaal ah thubuai a hong piangkei diing chi ngam kua hiam? Bill-3 ziak in heutute inn banhal in a om hial! Anuam-ahaksa thuakkhawm Mosi leh a mipite kaal ah kithahna tanpha tung thei diing a bang hial hi!

 

Hiai a ka gelhte Lamka zaang a teeng nam tuamtuamte - zaatbing leh chi-le-nam en a neuchik a gen hilou ahi. Dangtak thei minautang leh tuinek kaal thu a hizaw. A hunlai a panlak poimoh mahmah eive maw.

~ Sumthanlian Suantak | 04.06.2019

KA DANG A TAAK!

 

Van leh lei siamtu Toupa Jesu Khrist in khros tung ah, “ka dang a taak,” chi hi (John 19:28-29). Dangtakna kichi Pathian hilhial nasan in leng a tuahkhak thil ahi. Nungchiang in siamlouhtansak a omte’ tangtawn kahla diing hilai hi! Tua bang a i omkhak diing i kiphal mahmah kei hi.

 

Aigupta saltanna apan Pathian in Israel-te a hunkhia hi. Gamdai ah suakta kisa a a pailai un tui duh in a hong kikoukhia uhi. Biakna lam leh salam a a makaipa uh Mosi aa diing in lungkhamhuai mahmah diing in ka gingta hi. Toupa kiang ah Mosi a kapkhia hi (Exodus 17:1-7).

 

Pathian thu a zak bangbang in Mosi in a chiang in suangpi a saatleh dawn diing tui a hong pawt hi. Pathian’ vualzawlna tuisiang Israel-te’n a dawnlai un a heutupa uh Mosi' kampau ah Pathian a thangpai hi. A lutkhak louh diing gamchiam Mosi in a galmuh thei phet lel hi!

 

Taksap a neih chiang un Pathian in Israel-te’ poimohte a pe zel a, tua diing in vanzat in miphaakte bang, kumpite bang, mihaatte bang, biakna leh salam a a makaite uh bang vanzat in A zang zel hi. Israel’ mipite mohpuak bel a dangtakna uh zaak theih diing a kikoukhiak ahi.

 

Ahihleh, tu hun in eite leng Israel-te bang in i dang uh a taak saam hia? Dangtak thoihdamna diing in saat diing suangpi koi ah i nei uale? Suangpi hon saatsak diing biakna lam leh salam makai diktak i nei diam? Pathian apan tui saatpawt diing in kamsangmi Pathian’ aw za thei i om diing uam?

 

I poimoh khalam an in Toupa’n a hon na vaakta a, i gam uah revival a na tung zelzel hi. Salam a i poimoh dawn diing tuisiang leng hon pe ngei diing in ka gingta hi. Tua diing in i dangtakna A kiang tung diing in aw i suahkhiak poimoh hilou hiam?

 

Ka dang a taak, Toupa!

 

~ Sumthanlian Suantak | 04.06.2019

Monday, 3 February 2014

LANVA LUI



Lamka zaang a tengte' tuineek a kingaknapen LANVA LUI ahi. Tui hong kan khong ding lauhthawnghuai hi veh aw. January 4, 2014 hipan a, kangphial hita! Maban a March kha khong chiang in bang a chi phet diam aw...

Nidang a zaw hiai luitui kingakna taak mahmah hive'n. A kuang dimdim in luangsek a, vuahtui luanhun bang a akiim a teengte gam nawk in, a inn uh chimse phialkhop a alutlai hunte bang zuau khong hileh kilawm zezenta.

Ngasa bang tam petmah. School khawlchiang bang a ngasa beng khong a va kikuansek. Tuitha luui lah gamla deuh ahihchia a neute va kitung zou khollou inchin, huailai khong a naupangte adi'n spot nuamtak hi a, a luui a va kibual khalou ki-omlou phial ding hi veh aw. Kitui luluut in luitui valhkhak chang bang om in, mitsan geelgual leh chiteng puang phephut zen a aamtak a i va kisil lai hunte khong.

Khekol tengteng suahvek in vuaktang ngen in kisil pangpang geuh; kizum khollou zomah! Kisil zohchia a kiang a vahaai buan kisawk, buan sapsap dia a quality hoih petmah. Tap zuutna ding khong a puakchaang bangle om. A paam a bigaai bang le zongkawm zel zomah. A luui suang hoih taktakte kinawtna ding khong a sakhau khong a kikuahzel. Lunglen a huaitel, huailai!

Tangval thahaatte adi'n a suang liante tomkhawm a, seekkham in sum naak hoihtak hi a, a neute'n le suang neuzawte seekkham a pocket money ding muhtheihna ana hi. Piaunel bangle quality hoihlua hikei mahleh a na laakna uh hive'n. Tu'n zaw suang lian le muh ding a vaangta. Luui khiaklahhuai mahmah ahi chia gengen ding zaw ahi ta ve...


(Photo as on 04/01/2014, 10:30am, near Joshua Camp lui kianglak)
i

Sunday, 14 April 2013

Restoration of Lamka


Ngaihkhawk-huai Mahmah. Pangkhawm Ni:

(Lamka a khaw lumdan 40°C khawng tung hi a, bangziak a kumdangte sang a khua hichi lum ahidiam? Kumdangte sang mah in khawvot nipen 11 January, 2013 in 2.5 °C tungsuk hi. Maban patauh theihna khop hilou ding hiam?  ~Joy Ngaihte, Admin Phualva Times on Phualvatimesgroup @facebook)

Pu Joy Ngaihte post ka muh in lungsim hon khoih mahmah. Lamka gam nuamtak ahi, i chi a i kisaktheihpih mahmah. Himahleh tuchiang in gam nuam ahihna ding theihhak simta. I pianna gam ahi a, i mi-le-sate tenna gam ahi a i ngaina chihthu hilel.

##Electrict a gina kei (sawtpi apan huchi chu ahi ta). Improve deuh e chihna ding ka theikei a, ngaihkhawkhuai mahmah. A siatna omchiang a khobing a inn lusi a sum kithohkhawm gige mailou a Concerned Department pressurised dingdan strategy khoh didan geel hun mahmahta.

##Tuui ahi a, nidang sang in a haksa deuhdeuh. Nidang in ahihleh Lanva luitui vuahzuk lam chiang in a kuang leet noinoi zen in a luang a, apang a gam a nawksek. Huaiziak in lui lianpi a bang. Tuchiang in ahihleh tui tam hun le om nawnlou ahi ta. Lanva luitui khang chih kiza nawnlou in, gam keek malak ah a kuang kimkhat inle a luang nawn dekkei. Nulla neuchik bang ahi ta. Well tui lah a thuuk hiaihiai. Tui vaang ahi ta. Ngaihkhawkhuai.

##Climate nidang in nuamtak ahi. Sing-le-lou a tam mahmah ngei a, kholum lam in a lum hemhum kei. Khovotlam in vot sisi mahleh tulai a phalbi khovot bangzen ahikei. Tuchiang in ahihleh gamlak chia singtamna a vaangta. Gua tuaithak muh ding a kiam mahmah. Guta tamziak le ahi. Nahtang loulam ah min hoih manlou in gutate'n a gubei sek uh. Singnou kisuanthak tamlou hihtuak. Ngaihkhawkhuai!

##Security lam ah nasatak in i nungkiin uh. Theihphaktan ah gam a galmuang a, nitak khavak nuai ah tangval lungzuang guiter tum a zaan sawtnung tanpha a vaak heheuh muhding a omsek, 1990(?) vel tan in. Himahleh 1997 in Ethnic class a hong piang a, tua nungsang mahni khosung natan ah zalen kisakna a beita. Huailai khong ngaihhuai hina e chia khuang ngaungau det mai ding hita hiam  aw, Lamka!!

##Vasa leh ganhing chi tuamtuam, lengthe tel in nidang bang in a tam nawnkei. Vasa muhding leng a vaang mahmahta, Huhamna lam dausak in, a leeng mangsa, a hon nawtsiatsan ganhing chi tuamtuamte hong kiknawnna ding un panla ni. Can we??

########Restoration of Lamka i pat uh hun mahmah. Tua di'n michih in i hihtheih uh singnou suan in panla thak ni. Media, Philantrophic Orgn leh Church Orgn, etc. teng in hiai ding in ma hon kai le uh a chihhuai lotel. (Genkhelh-sakkhelh omleh Ngaihsiam. Lamka siamthaknawn hi mahmah leh... chihman ahi.)

@14/4/2012, 12:30am.

Monday, 13 August 2012

Pianna Gamlam Ah



FEBRUARY kha a, “Sawt omman ding le hilou bang hong pai nai dah ve” hon chi hinapi April kha inchu kei sawm le hi nawn zezenlou in, “ULian, inkiang a i huan ua ka meh chiinte nektheihta eive; a neman di’n hong pai ve maw?” ka lawmnu’n hon chi a, hon zotdan himhim nalh ka sa. Nikum Krismas a le inn pai sawm a ticket natan lakhin hi’ng a, ka pai theikei thak a hive’n. Huaima Krismas in bel inkuan kim in ka zangkhawm ua neih dandan in Krismas Tree ka bawl ua, ka tate’n le kipahpih mahmah uh, a diak a huai Disco light vak phe leplepte mahmah!


Lawmnu gentaklouh tate meel mahle muhlouhna sawtta chi’n inn pai ding kilawp mahmah; ticket bang lakhawl pah. Huchihlai a Rengkai a mi kidawplup thu in Lamka zelsuak. Inlam tanchin Internet a zakzak chia’n Bandh peuh ana omleh Inn kitung theilou ding chi’n Saptuam leh pawl tuamtuamte hihsekdan a Facebook ah, Innlam paina sunawngkai thei dia mimal hi’n pawlpi hitaleh, kuama’n bandh ana bawllou dia ngetna bang bawl malam. Phatuam taktak le ahi diam ah, lamzangtak a inn tungthei.


Delhi kholum hemhum lai a Imphal i tungzaw Tulihar Airport bang ah vuah thuak khapah; Lamka khopi tun ale zulai. Khua ana vot didi in nuam mahmah. Inn i tung a… eisa’ kipakzaw a ana vaidawn ding zi leh tate, pi leh pu, lawm-le-vual banah tanau-laina, inkim-inpam ana om siuhseuhte muhchia’n paiman om mahmah. A climate mahlah damtheihhuai himai. Delhi leh vaigam khong a zaak manglouh vuahzuk chia Inn-tung Langva peek vuah in a denging tiktik leh a chang a huihpi luum humhum a inn hon muut thawmte mah nuambang va lehsak; le original zaw bang. Pianna gamzaw neu ta lele i ki-aikawhaan sakna mun hi a, nuam petmah. The Joy of coming home! Inn tungphet lawmnu’n a siamtheihtawp a ahuan: Maiteh, beteh, begaap leh manta, allu le telzek, kihuankhawm banah Singzual hngat thak siseih a ki-alhuan… Gilvahtak a ne pah. Lim ahi na ve!


Khawmui toh kiton in nitak-ann leng nekhin nawnpah. Leengthe hong haam in gaal a uphokte vuah sam in hong haam kawtkawt nawn sosouh uh. Laikhun ah tate toh hun sawtpi nung in ka hong zaalkhawm nawn uh zaw aw… lungmuang kisatak a i anglum a ihmu hithitte etchia’n ‘PA HIH’ nuam hina maizen e! Zi leh tate khong pawng vuak pahpah, vuak noknok ding hilou in lungmuansak ding hizaw veh aw. It a kitenpih i hih ngalleh kham-le-ngun, mehlim-meh-al i piakzohlouh hang in ‘huailai a na itna’ mah pe lechin kipaktak a saang utlai veve ding uh eive. Zite mah inle pasalte maipha a zonsiam ua thunuailutdan a theih uleh itlouh theih, ngaihlouh theih hilou zel.


Sawtpi apan lunggulh gige singtang meh: Patoktonol, singthupi, singzual, khangkhuh, gotuai, lengmasel, pa-aldang, patung… om hunkuan (season) hi zomah. Pi Kimmartin in “…thasial hetlou a lei a neknek ding himai” ana chih bang phawkhuai mahmah. Nidang toh teh-in mehman ana tamsot mahmah. Nidang a Singzual lom-khat Rs.5/- man kikham thei hi a, tuchia Rs.20/- manlou huantham hi nawnlou sim. Sawtlou om sung in mehman in tampi a va kisubei man chihthu hive’n ankam limlou chih omlou. Khualgam gamlapi ah i om inle inlam meh kilunggulh vungvung sek na mah a, lim le a limtel a eive maw.


Loulam le muh uthuaita chi’n ka pu toh Khaupihawm lou ka va pha ua. Nidang a taksing lian loulou Krismas dekchia mi’n Krismas Tree dia a guuk ding uh phallou a ka va veen sekte uh ana lian simsimta. Huihpi mutpuuk singte puaksawm in heipi i hon leenzaw… saatpan in khutsung munnih-munthum polpah ngal. Kingeek gawp in kitawlpah laideep. Tawldam zek ding chihleh thoukang thak petmah zel. Thou-mitsawkte bang khel petmah uh eive. Nisa leng khauh simta himahleh a huihnung vot didi lai. Inmun a ana omdente sang in nasep ah kitawl baihzaw. Himahleh i gam climate nuam kipahpihdan kisiamzaw bang.


Lungsim hon khoih ka sak mahmah khat chu loulam a gawbulte muih pianpian tamta hi. Gua taam-ut kisa a apaakziak hipilou in guta a tamziak hisim maimah. Kou lou leh a kiim a gam neite kia hilou in Lamka kiim a khuate, B. Kalzang lam tanpha ahle hithou, ka phaakkhak na chiangchiang ah gua hi’n nahtang hitaleh a bit omlou. Gawhuan neite’n, “en la keile le mang thou ding” chih ngaihdan nei a gawtuai omte la pahpah, huan neitu tampi om hidan eive, huai le ana kiguuk man keileh, hilai! I gam uah sing-le-lou hing dipdip theilou ding khop a i climate un zillou zaw hilou hi a. Tuchia’n ahihleh a mite mah in i gam tulsak ding kibangta mai!!


A huihnung a votlai chihthu hive’n khuazaw lum mahmah thouta. Hiai in a kuakua hitale, sing-le-gua kembit a anou suan theihtheihte ah naktak a panlak poimohdan hon theisak. A hun laitak i missed khak uleh vaigam kholum hemhum kigengente i maban uh ahi. Vai-kholum-gam ah huihsa in hon… muut hilou in, hul hehu chia’n, nasem hilou a tu maimai nasan i kho-ul luang ziahziah thei hi. Singnou suan in i gam damsak ni!

© Lian Suantak @13/8/2012.


[Nidang a Lanva lui a kuang dimdim a aluang zoihzoih lai hunte tuchiang in theihphak hi nawnlou hi. Tui awm-chiang a thuukna mun tampi om in, Lanva lui a kibual di'n lawmte toh kikuan nainai sek hi. Luisung a suang lianpipi bang om a huaite Saktiman a puak khiat zungzung in om hi. A lui ah ngasa tampi om in school khawl chiang khong in ngasa beng in va kikuan sek hi.

A sing mahle tam in Hermon English School sak a Tasar Farm bang ah taksing tampi om in singteh pulhna mun ah Pateh, Ai-paak bang va kizongsek hi. Lengthe bang le sun chiang in haam souhsouh sek uhi. Tuching in ahihleh sing le tam taktak nawnlou hi.

Atuui kiam in sing-le-lou a hong kiam dungzui in azu-ava leng kiam in khua bang le lum mahmahta hi. Nidang a sing-le-gua a tamlai, tuui a tamlai khong ngaihhuaipi suakta hi. Huaiziak in i gam ah sing-le-lou keembit in a suan theihtheih suan in i gam damsak thak ni. ~Enlarged@20/6/2013]